Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

bastanza l'attentissima cura di non abbandonarsi cieeamente all' arbitrio dell' Estro; che non ben regolato è capace di trarci affatto fuor di cammino, rompendo quella catena, o sia connessione d'idee, la quale o espressa, o implicita almeno, convien pure che necessariamente si trovi se vogliam che altri c'intenda ) in tutto quello, che da noi si parla, o si scrive. I lettori, e gli ascoltanti ci precedono con la mente per quella strada, verso la quale abbiam loro accennato d'incamminarci : e se noi, ingannandoli, altrove il nostro corso improvvisamente rivolgiamo; essi da noi, e noi da loro vicendevolmente sempre più allontanandoci, non siam poi abili a più rincontrarci, se non se tardi, o non mai. E questa è una delle varie sorgenti di quella incomoda oscurità, che direttamente si oppone all'obbligo indispensabile di chi parla, e di chi scrive: cioè quello di farsi intendere, tanto da Quintiliano raccomandato. Per lo più avviene (dic' egli che le cose che dagli uomini più dotti si dicono, e si scrivono, più facilmente s'intendono: perchè la chiarezza è la principal virtù dell' eloquenza e quanto altri è men fornito d' ingegno, tanto più si sforza d'innalzarsi, e diffondersi ; siccome quei che peccano di piccola statura cercano di sollevarsi su le punte de' piedi ; ed ostentano ordinariamente maggior bravura i più deboli. Plerumque accidit, ut faciliora sint ad intelligendum, et lucidiora multo quae a doctissimo quoque dicuntur; nam et prima est eloquentiae virtus perspicuitas, et quo quis ingenio minus valet, hoc se magis attollere, et dilatare conatur: ut statura breves in digitos eriguntur, et plura infirmi minantur. Lib. II. Cap. III. de Inst. Orat. E pure non mancan di quelli, che in vece di fuggirla, cercano, ed affettano, come nobile pregio e sublime, cotesta condannabile oscurità: non dissimili in ciò, a parer mio, a quei mal forniti mereatanti, che han bisogno del fosco lume, per facilitar lo spaccio delle loro merci imperfette.

:

[ocr errors]

NOTE

ALL' ESTRATTO DELLA POETICA

D' ARISTOTILE.

(1) Τῇ δὲ τῆς κινήσεως τάξει ρυθμὸς ὄνομα ἔτη, Plat. Lib. II. de leg. pag. 664.

(2) Distinctio, et aequalium, et saepe variorum intervallorum percussio, numerum conficit. Cicer. Lib. III. de Orat. Paris. Tom. I. pag. 207. in medio. Typis Carol. Stephan. 1555.

(3) Διό ρυθμόν δὲν ἔχειν τὸν λόγον, μέτρον δὲ μή, ποίημα γὰρ εσται. Arist. Rhetor. Lib. III. Cap, Viii.

(4) Τὰ γὰρ μέτρα ότι μόρια τῶν ῥυθμῶν ἐστι Φανερόν. Arist. Poet. Cap. IV. Tom. IV. pag. 4ο (5) Numeros memini, si verba tenerem.

Virg. Bucol. Eclog. IX. v. 45. (6) Αὐτῷ δὲ τῷ ῥυθμῷ μιμῶνται χωρίς άρμου νίας οἱ τῶν ὀρχηστῶν . Arist. Poet. Cap. I. (7) Illa placet gestu, numerosaque brachia ducit: Et tenerum molli versat ab arte latus.

Ovid. Amor. Lib. II. Eleg. IV.

(8) Τῇ δὲ τῆς κινήσεως τάξει 'ρυθμὺς ὄνομα ἔιη. τῇ δ' αυτῆς φωνῆς, τότε ἐξέος ἅμα καὶ βαρέος σύγκ κεραννυμένων, ἁρμονίας ὄνομα προσαγορεύοιτο. Plato de legib. Lib. II. pag. 664. Lit. E.

(9) Martini Istor. della Music. Tom. I. pag. 175. (1ο) Τὴν δὲ μουσικὴν πάντες εἶναί φαμεν τῶν ἡδίστων, καὶ ψιλήν ούσαν καὶ μετὰ μελωδίας . Arist. Polit. Lib. Vill. Cap. V. pag. 6o7. Tom. ΙΙΙ.

(11) Τόνος. Τρόπος. Euclides Introduct. Harmonica pag. 19. et Bacchii senioris introduct. artis musicae pag. 12. Vide antiquae Musicae scriptores septem graec. et lat, cura Marci Meibomii Amstelod. apud Elzev. 1652. in quarto.

(12) Οὐδὲν δὲ κοινόν ἐστιν Ὁμήρῳ καὶ Ἐμε πεδοκλεῖ, πλὴν τὸ μέτρον· διὸ τὸν μὲν ποιητὴν δίκαιον καλῶν, τὸν δὲ φυσιολόγον μᾶλλον ἢ ποιητήν. Arist. Poet. Cap. I. T. IV. p. 2. Siculique Poetae

(13)

Narrabo interitum

Horat. Poet. in fine.

(14) Κακία γάρ κὶ ἀρετῇ τὰ ἤθη διαφέρεσι πάντες Arist. Poetic. Cap. 2. T. IV. p. 2.

(15) ̓Αρετήν δὲ λέγομεν ανθρωπίνην, δ τὴν τῶ σώματος, ἀλλὰ τὴν τῆς ψυχῆς. Arist. Lib. I. Ethic. Cap. XII. Tom. III. pag. 18.

(16) Ἐν οἷς τε, καὶ ἂ, καὶ ὡς. Arist. Poet. Cap. 3. Tom. IV. pag. 3.

(17) Ὅμηρον ποιητικώτατον εἶναι, καὶ πρῶτον τῶν τραγῳδιοποιῶν . Plato de Repub. Lib. X. pag. 607. (18) Crura sonant ferro, sed canit inter opus. Tibull. Lib. II. Eleg. VII. v. 8.

(19) Arist. de Poetica, Cap. 4. Tom. IV. p. 7. (20) Livius post aliquot annos qui ab satyris ausus est primus argumento fabulam serere, idem scilicet, id quod omnes tum erant, suorum carminum actor, dicitur, quum saepius revocatus vocem obtudisset, venia petita puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset, canticum egisse aliquanto magis vigente motu quia nihil vocis usus impediebat; inde ad manum cantari histrionibus coeptum, diverbiaque tantum ipsorum voci relicta. T. Liv. Tom. I. part. II. Paris, 1682, in 4. ad usum Delph. Lib. 7. C. II. p. 609.

(21) Καὶ μέχρι μὲν Ανδρομάχη τις, η Εκάβη ἐςὶ, φορητός ή ᾠδή. ὅταν δὲ Ἡρακλῆς μονῳδῇ .. σο. Αθικίαν εὖ φρονῶν εἰκότως φαίη ἄν τις τὸ πρᾶγμα. Lucian. Lib. de saltat. operum graec. lat, cura J. Fr. Reizii, Amstelod. 1743. in 4. Tom. II. pag. 283.

(22) Inter cetera cantavit Canacem parturientem Orestem matricidam, Oedipum excoecatum, Herculem insanum. G. Sveton. Tranquilli oper. Lib. VI.

Cap. XXI. pag. 446. ad us. Delph. Paris. 1684. in 4. (23) Illic et cantant quidquid didicere theatris : Et jactant faciles ad sua verba manus. Ovid. operum ad usum Delph. Lugd. 1689. Tom. III, Fastor. Lib. III. pag. 545. v. 17.

(24) Velut illa in Thyeste. Quem nam te esse dieam? Qui tarda in senectute: et quae sequuntur: quae nisi cum tibicen accessit, orationi sunt solutae simillima. Ciceronis operum. Tom. I. cura Verburgi, Amstelod. 1724. in fol. pag. 186.

(25) Quam multa quae nos fugiunt in cantu, exaudiunt in eo genere exercitati! Qui primo in flatu tibicinis Antiopam esse ajunt aut Andromacham . Acad. Quaest. Lib. II. Tom. II. pag. 573.

(26) Non intelligo quid metuat cum tam bonos septenarios fundat ad tibiam. Cic. Tuscul. Quaest. Lib. I. Num. XLIV. Tom. (II. pag. 671.

(27) Agebantur autem tibiis paribus, aut imparibus : et dextris, aut sinistris. Dextrae autem et Lydiae sua gravitate seriam comoediae dictionem pronuntiabant: sinistrae et Serranae acuminis levitate jocum in comoedia ostendebant. Ubi autem dextra et sinistra acta fabula inscribebatur, mixtim joci et gravitates denuntiabantur. Donat. in fragment. de Com noed. et Trag. in thes. graecar. antiq. Jacob. Gronov. Venet. 1735. Tom. VIII. pag. 1691. in fine.

(28) Διὰ τί ἐδὲ ὑποδωρηςὶ ἐδὲ ὑποφευγιςὶ ἐκ ἔςιν ἐν τραγῳδίᾳ χορικόν ; ἢ ὅτι ἐκ ἔχει ἀντίςρου φον, ἀλλ ̓ ἀπὸ σκηνῆς; μιμητική γάρ . Arist. Probl. Sect. XIX. Num. XXX. Tom. IV. pag. 159.

(29) Διά τι οι ἐν τραγῳδίᾳ χοροί, απ' όπου δωριςὶ, ἐν ὑποφευγιςὶ ᾄδεσιν; ἢ ὅτι τὸ μέλος ἥκι τα ἔχεσιν αὗται αἱ ἁρμονίαι, ἐδῶ μάλιςα τῷ χου ρῷ . ἦθος δὲ ἔχει ἡ μὲν ὑποφρυγιςὶ πρακτικόν· διό κι ἐν τη τῷ Γκρείονι ἡ ἔξοδος κὶ ἡ ἐξόπλισις ἐν ταύτῃ πεποίηται· ἡ δὲ ὑποδωριςί, μεγαλοπρεπές κ) ςά. σιμον· διὸ καὶ κιθαρῳδικωτάτη έςτὶ τῶν ἀρμονιῶν.

ταῦτα δ' αμφῶ, χορῶ μὲν ανάρμοςα, τοῖς δὲ ἀπό σκηνῆς οἰκειότερα. ἐκεῖνοι μὲν γαρ, ἡρώων μιμηταί. οἱ δὲ ἡγεμόνες τῶν ἀρχαίων, μόνον ἦσαν ἤρωες, οἱ δὲ λαοί, ἄνθρωποι· ὧν ἐςιν ὁ χορός. διὸ καὶ ἀρμόζε αυτῷ τὸ γοερὸν καὶ ἡσύχιον ἦθος καὶ μέλος. άνθρω. πικά γάρ. ταῦτα δ' ἔχεσιν αἱ ἄλλαι ἁρμονίαι. ἥκισα δὲ αὐτῶν ἡ ὑποφρυγισί. ἐνθυσιαστικὴ γὰρ καὶ βακχική, κατὰ μὲν ἦν ταύτην πάσχομέν τι. παο θητικοὶ γὰρ οἱ ἀσθενῶς μᾶλλον τῶν δυνατῶν ἐσι· δι' ὃ καὶ αὕτη ἁρμόττει τοῖς χοροῖς· κατὰ δὲ τὴν ὑποδωρις καὶ ὑποφρυγιστί, πράττομεν· ὃ οὐκ οἰκεῖον ἐξι χορῶ . ἔςι γὰρ ὁ χορὸς κηδευτής πρα κτος· εὔνοιαν γὰρ μόνον παρέχεται οἷς πάρεστι. Arist. Probl. Sect. XIX. N. XLVIII. T. IV. p. 164. (30) Excudent alii spirantia mollius aera

Credo equidem: vivos ducent de marmore vultus. Virg. Aen. Lib. VI. v. 847.

(31) Ὥσπερ δὲ τὸ παλαιὸν ἐν τῇ βαγωδία πρόσ περον μὲν μόνος ο χορός διεδραμάτιζον, ύςερον δὲ Θέσπις ἕνα ὑποκριτὴν ἐξευρεν ὑπέρτα διανα αύεσ θαι τὸν χορὸν, καὶ δεύτερον Αιχύλος, τὸν δὲ τρίτον Σοφοκλῆς, καὶ συνεπλήρωσαν τὴν ξαγῳδίαν. ἔτος καὶ τῆς φιλοσοφίας ὁ λόγος πρότερον μὲν ἦν μονοαδής, ὡς ὁ φυτικός. δεύτερον δὲ Σωκράτης προσέθηκε τὸν ἠθικόν, τρίτον δὲ Πλάτων τὸν διαλεκτικόν, κα ἐτελεσιέργησε τὴν φιλοσοφίαν. Diogenis Laertii vitae Philosoph. graec. lat. cura Meibomii, Amstel. 1692. in quarto. Tom. I. pag. 197.

(32) Numque primum Agatharcus Athenis, Aeschilo dicente, tragicam scenam ferit, et de ea com mentarium reliquit. Vitruv. in Praefat. Lib. VII. de Architect. pag. 124. Amstelod, 16 jg. in fol.

(33) Τὸ γὰρ γελοῖόν ἐςιν ἁμάρτημά τι και αίσχος ἀνώδυνον, καὶ ἐ φθαρτικόν. Aristot. Poet, T. IV. p. (34) Ἡ μὲν cioè la Tragedia) ὅτι μάλιςα παράται

« ZurückWeiter »