ficijs, operam fuamin id nauantibus admodum impigre Chriftianis. Decreuit etiam nobis aureorum quinquagenum vectigal. inde cum astus belli iam deferbuiffe videretur, multi barbari ad verbum Dei confluebant, ac fere Semper ad Dominum conuertebantur aliquot, decem interdum, interdum quindecim, pluresġ, aut pauciores, prout mentes eorum Spiritus sancti claritas illuftrabat. Amangutio etiam Rex, regnique proceres, mißis per Chri ftianos epiftolis, nos ad se inuitarunt. qua dere cum Regemipfum Bungi amicitia cauffa confuluiffem, refpondit adhuc maturum non effe, fimul ac foret, se moniturum. fufpicati fumus occultam aliquam comurationem ipfo confcio aduerfus Amangutij Regem effe conflatam, vt re vera fuerat, nam ex principibus quidam potens, Amangutiumiamex incendio ferme inftauratum aggref fus, diruit, magna ciuium parte vel direpta, vel in feruitutem abducta, Regis etiam fratre cum omnibus ijs, qui partes eius fequebantur, occiso. Eare cognita, Bungi Rex magnas copias ad Amangutium occupandum mifit, quo euentu adhuc incertumest. Anno 1555. octauo Idus Septemb. Rex apud nos fane quamiucunde cœnauit: a cœna de Deo verba fecimus. ipfe per quendam ex amicis iußit nobis renuntiarivelle se certos pecunia fructus aßignare alendis ijs, qui in sua ditione Dei legem docerent. Refpondimus,nobis hoc non ef Se ita neceffarium, sed in pauperum fubfidium, hospitalem domum a nobis ædificatam effe, que huiufmodi ope admodum indigeret, orare nos Regem, vt beneficium illud in eam domum conferret ; quod fecit, & fimul iußit nobis attribui aream in vrbe imperij fui admodum ampla ac celebri Facata nomine, ab vrbe Bungo quinque dierum itinere, vbi iam Balthasar Gagus aliquot fecerat Christia P3 stianos. Eo nunc Balthafar idem eft rediturus, vt ibi diutius commoretur, atg, commodius Euangelium pradicet. Chriftus Dominus nofter, eas vires nobis, easg virtutes impertiat, quæ ad aßiduos huius prouincia labores periculag funt neceffaria. Valete. 6.Idus Septemb. 1557. GASPAR VILELA A Nno 1555, cumin hac loca Melchior comitesg peruenissemus, nihil ad vos fcripfi, propterea quòd redituro mox in Indiam Melchiore, fatis fuse de moribus hifce, ac regionibus.ex ipso vos cognituros putabam. Nunc ea perfequar, que post eius discessum prafente me contigerunt, quo in omnibus immensa Dei bonitas magis eluceat. Vbi terram hanc attigi, iussus sum Bungi babitare cũ Cosmo Turriano, partim vt ingrauescentem iam illius atatem, in tantis ac tam multis laboribus aliquo auxilio fubleuarem: partim etiam, vt ex eius cöfuetudine edifcerem, qua ratione horum Christianorum ingenia colenda, tractandag fint. Balthasar autem Gagus, qui ibi erat, Firandum est missus, vbi portus est in primis celebris, & Chriftiani nõnulli: Regulus præterea vrbis eius valde nos diligit, fecitý, nobis potestatem area coemenda, qua in area Virginis Matris edem sacram excitauimus, ad pios Chriftianorum vfus, cum laponiorū incolarum, tum Lufitanoru, qui eo comeant. Gagus a Regulo humane exceptus eft cu alio fratre noftro,itemą, alio Iaponio Chriftiano in reb. diuinis admodu erudito, quos fecū adduxerat. Hos deinde cognouimus in neophytis inftituendis magna cum cum laude versari. post Gagi difceffum,campum coemimus patentem, nam perexiguus erat is, quem antea habebamus, donauitg, Rex nobis peramanter quafdam ades, quas poßidebat: quod beneficiumpro caritate adificiorū in hac vrbe non parui faciendum eft: attribuit etiam annuos aureos quinquagenos, qua eius benignitate adhuc iccirco non fruimur, quòd eam pecunia procurator regius interuertit. Aedes, quas diximus, regia statimnobis vsui fuere.ex ijs quippe in area noftra templum exftruximus, addidimusg tecta nonnulla nobis ad incolendum neceffaria. Opusad culmen perductum est. die Sanctis omnibus facro, anno 1556. Melchior primum in eo facrum fecit soLenne. Inter hac dies aduemt, quo die Melchiori in India redeundum erat, quem a nobis dimifimus, nulla spe in hac quidem vita nos reuisendi. Inde muneribus fpiritualibus fungendis ex inftituto vacauimus:tametfi non fine aliqua difficultate propter occultas confpirationes aduerfus Regem in vrbe conflatas areliquijs coniuratorū, quos menfe ante nostrum aduentum Rex capitali fupplicio affecerat,ac deinde ad ceteros minori suo cumpericulo puniendos in infulam quandam, qua arcisinstar est, sese receperat. Hisce tumultibus et recentes Chriftiani vehementer, &nos etiam eliquantū perturbabamur animis, quòd ex Regis interitu (fiforte id cotigisset) aut mors nobis imminere fine dubio videretur, aut certe multa ac grauia incommoda, que magno nobis impedimento forent quo minus rem Chriftianamex animi sentētia adiuuaremus: verumtamen nonnullis a Rege conceßis, pax inter eum et ciues compofita est, & qualecung, otium confecutum. De perduellibus autë (qui quidē principes, ac dynafte funt) hoc maxime modo fuppliciu fumitur. Quo die Rex noxiu fententia capitali condemnat, eo ipso die ad illum, vbi vbicunque fit, vel vrbe tota libere vagantem, mittit qui nuntiet effe illi certo die moriendum. Quarit ex viatore noxius, liceatne per Regem vltro fibi ipfi manus inferre: quod fi a Rege permittitur, magnumid fibi decus exiftimat: optimis vestimentis ornatus, fica fibimet spatij quod est a summo pectore ad imum ventrem in crucis figuram fecat, atque ita animam efflat. Hoc genus mortis infamia vacat, nec filij quidquam iccirco de fuo iure deperdut. Sin Rex pænam carnifici referuauerit; tum ille feruis, amicis, liberisg, contractis, in ædes arma comportat, ad præliumg se comparat. Rex Prafecto iudiciorum capitalium expugnationis negotium dat: eminus primo fagittis, propius deinde contis, & gladijs, ad internecionem vfq certatur:atgita perduellis interemptus, vna secum familia tota deleta, perpetua in omnem pofteritatem notatur infamia.Huiusmodi supplicio paulo ante noftrŭ aduentu coniurati nonnulli Regisiussumactati fuerant. Instituti noftriin re Christiana administranda eiufmodi ratio est. Primum, quoniam miferis bisce hominibus tanta funt tenebre, vt animam fimul cum corpore interire,nullum Dei iudicium de rebus in vita bene, vel male geftis futurum existiment; duos menses quotannis, Nouembrem ac Decembrem, vsque ad octauum diem ante Natalem Domini diem,ponimus in quotidianis, de morte, iudicio,pænisinferni, deg, calesti beatitudine concionibus; ad quas vniuerfi fere Christiani conueniunt. Die vero mortuorum omnium commemorationi dicato, in ean dem rem maiori etiam studio, ac ceremonia incumbimus. Toto autem eo tempore, cenotaphium habemus atratum: fuper id, refponfum vnum verbis conceptis quotidie pronuntiamus, & facra rituum illorum mysteria populo exponimus. Quo quidem anni tempore tanta vis frigoris est, est, vt prater aßiduum gelu matutinum, ingens etiam visniuis e calo decidat. Sed Dominus pro sua clementia, neceffaria nobisremedia fuppeditare non definit. In festa Natalia, dimißis per finitimas villas nunti is, Chriftianorum conuentumindiximus: quorum, aviginti quattuor, ac triginta millibus paffuum, tanta multitudo confluxit, vt eos templa duo coniuncta, adésque noftra priuata non caperent. Media nocte facrum folennerite peregimus cum hymnis quibusdam pijs, de laudibus Natalium Domini, & non nullas e facris litteris hi storias expofuimus, quibus rebus Chriftiani admodum delectati, & in facrofanéta fide confirmati funt. Post eorum dierum celebritatem cum equum effe non videretur, vt intra domefticos parietes inclusi, animas I ESV CHRISTI sanguine redemptas in defertis regionibus perire pateremur; missus sum cum Ioanne Ferdinando ad vicum, quem Cutamen appellant, vbi aliquot Chriftiani visuntur, quo & Gentilibus viam veritatis oftenderem, & Christianis folatium aliquod, atque vtilitatem afferrem. Et quoniam iter illud pedibus iniquo anni tempore fine vllo commeatu faciebamus; nec frigoris nec famis incommodum defuit. Peruenimus ad montem, vbi nos quidam ethnicus excepit hofpitio, & paululumoryza dedit in cibum : & quia lucebat adhuc, ab eo petijmus, vt viamnobis ad vicum quendam finitimū monstrare ne grauaretur : quo cum perueniffemus, ad vetulam Chriftianam probi viri vxorem item Chriftiani, diuertimus. cuius nobis in ministrando studiū, & alacritas, cum veteris illius, ac nafcentis Ecclefia laudibus procul dubio comparanda, omnem prateritilaboris moleftiam, ac defatigationem abstersit. Cænam pro ipfius angustijs parauimus ex herba iname quā appellant, atg |