multi visuntur;tantam eorum probitate cognoui, quantam verbis vix exfequipoffum. Lufitanos omnes fratru numerant loco : populares autem fuos eatenus diligunt, vt ex erroribus in viam rectam adducant: eag, inre fane vehementer laborant. quod in hac terra eo mirabilius est, quòd eademinterdum in domo paterfamilias aliā, aliam mater, aliam filij superstitionis sectam fequuntur: nectamen laborant, vt in fuam se inuicem hærefim pertrabant. qui vero facti funt Christiani, quam bono feruiant Domino, vel pelliciendis ad eiusdem cultu &obSequium alijs, studiose testantur. Natalibus autem Domini ferijs, de quibus paulo ante memini, nocte, quidquid a facrificijs oty superfuit, in Sermonibus diuinis audiendis posuere: alternis Ioanne Ferdinando, & púero Christiano qui noftras didicit litteras, pia quadam fcripta recitantibus. lectio fi quado intermittebatur; vt de rebus diuinis difputaretur, continuo poftulabant. Anocturnis facrificijs domum reuerfi, mane rurfus ad diurna venerunt. O pradicandam Dei bonitatem: qui corda vsq, adeorigida tam fuauiter fletit. etenim laponij fere omnes, nifi qui Chriftiani iam funt, fuperbia vitio vehementer laborant. Rumorë Bonzij dißipauerant,iccirco laponios fieri Chriftianos, ne in idola eleemofynas erogarent. id vbiresciuere neophyti, nos conuenere, petentes vt, quoniamnos non acciperemus pecuniam, conftitueretur fcrinium stipi condenda, qua ab fe in pauperum fubfidia conferretur. Eorundem, aliquoties, cum ipfimet praberent egentibus epulú infpeEtanteme, caritas mihimiraculo fuit. Monumentum etiam locúmque fepeliendis Chriftianorum corporibus, perquam eleganti opere conftruxere. In funeribus autem, ad efferendum cadauer honeftißimus quisque ১ deligitur, huiufmodi quippe mifericordia muneribus obeundis magnopere delectantur. Noftri cum in aliam forte migraffent domum : & in priori quarentibus eos permultis, vicini, Lufitanos reuerfos in patriam mentirentur; cumg, ob eam rem (vt in ciuitate perampla) complures Euangelio fraudarentur; eorum vterque circa meridiem in foro medio repēte comparuit.orationem, Gagi mandato, Ioannes habuit ad tempus paratam. Ex eo die nouus deinceps ad illos hominum concursus est faêtus. Chriftianus quidam paralyfi duorum triúmvemenfium fpatio laborauerat: is magicis artibus (de gentis more) dum a propinquis curatur; etiam mutus efficitur. cuius casum miferatus amicus item Christianus, caleftis aqua lauacri, quam fumpferat domi noftra, confpergit hominem. ille furrexit statim, & locutus est, nostrosáz conuenit. Hisce atque alijs huiufmodi remedijs Chriftianamrem in hac terra Dominus pro sua bonitate sustentat. cui gratia agenda funt eo magis, quo maior est cum Iaponiorum cacitas omnium, tum præcipue Bonziorum. quorum aliqui in montem, ad phanum quoddam idolerum, ad piacula per inediam expianda sese recipiunt. Martyrum vero damonis iniri summa vix potest. Simulacrum est excelsa admodum in arce pofitum. ex eo loco in honoremidoli semet laponij pracipitantes intereunt: ij post mortem vulgo sancti exiftimantur. Alij, cummagnam vim coegere pecunia, conscendunt nauiculam, altog sese committunt. deinde nauis alueo de industria perforato, merguntur. atque hoc mortis genere, miferi, certam confequi se beatitudinem putant. Perfuafit etiam huic genti diabolus, rem valde honorificam effe, mortem fibi vltro confcifcere. Quocirca damnati capitis optimates, fi ministerio carnificis ipfimet anteuertunt; magnam fui MS 1 1 fui nominis famam, magnam vero affinibus gloriam, ac decus relinquunt.contra, fi exfpectant dum fibi manus ab alijs inferantur. Qui regnum obtinet Meaci, quisquis ille fit, ferme pro sancto colitur, & nunquam pedibus cal_ cat solum. Aque vas attulit Meaco nefcio quis, cum Xauerius in Japone effet, quaregis ablutos pedes dicebat fuiffe. ea aqua laponij religionis cauffa caput afpergebant: Xaueriumg, idem vt faceret hortabantur. Totaminfulam ferunt in quattuor & fexaginta prouincias esse diuifam. in ijs delubrorum exftare millia tredecim. In Regia Meaci omnis generisidela visuntur. quibus nocturna per vices mandantur excubie (anima fimulacriillam agere vigiliam creditur) quod fi forte rex ea nocte sese minus babuit commode, fimulacrumeregia fustibus male multatum exterminant spatio centum dierum. quibus demum exactis ab exfilio reuocant. Huius generis innumerabilia funt in Iapone portenta. verum hafce tenebras omnes Euangelijlux, Domino volente, difpellet. Amangutianorum ecclesia plus 1000. & 500. conficit Chriftianos. Bungense regnum 600 vel 700. qua tota ditione, quoniam Euangelizare per diplomata regia, quorum exemplum ad vos mittimus, licet; regnum vniuerfumin Chrifti fidem cito venturum efsse confidimus. Firandi, quod oppidum octo dierum itinere distat ab vrbe Bungo, neophyti numerantur 200. quipaftorem vehementer defiderant.cumillac iter faceret, dies quindecim moratus Balthasar Gagus, multos ad Chrifti religionë, in ijs tres principes ciuitatis adduxit. Firandiregulus valde amicus est Lufitanis, fcripfitg, in Indiam ad Proregë, Christianos presbyteros in sua terra sese expetere, cum eum ego aliquoties conuenissem, affirmauit mihi, animo se pæ ne Chriftianum effe.Cangoxima, que prima vrbs X auerium excepit, quingentorum neophytorum est grex, & quidem, cum ea tranfirem, magiftro carētium.itag per operarioruminopiam ftat, quo minus nomen omne Iaponium Chriftiana sacra fufcipiat. Vos,quando tampraclarum opus cernitis inchoatum, Dominum obfecrate, vt vos in hanc mittat prouinciam. etenim omnium quotquot in vniuerfa barbaria vidi populorum, cum nullo prorfus, quàm cũ Laponio melius opera ponitur, Ego 15. Kal. Nouemb.anni 1553 inde disceßi. cum ad Sinarum litus appulissemus, & de X auerio certi aliquid nosse magnopere cuperem; 4. Non. Decemb. anni 1552, eume vitamigraffe cognoui. Reputabitis ipfi quàm grauiter ea res me perculerit. verumtamen ipfius me commodo confolabar. Oprædicanda que per hunc feruum Dominus geßit : fed ego illa filentio nimirum iccirco pratereo,quòd indignum me, qui narrem exiftimo. Eadem in infula,in qua ipse diem fuum obijt (ea confragosa est admodum, ac fterilis) ego diebus septem octove substiti : vidi etiam sepulcrum, ex quo cadauer eius extractum est. Illius industriam,patientiam, alacritatem in laboribus, Dominus nofter omnibus nobis impertiat. Hac ad vos de rebus laponicis eo fcripfi vt interea dumin partem laborum venitis, operarios, qui in ea infula versantur, veftra precatione adiuuctis: obteftor etiam vos, fratres mihi carißimi, vt veftris infa crificijs, preciburg mei memores fitis. Goa 15 5 4. M Ense Maio anni post Chriftu natum 1554, cum in laponem Goa difcederem: Scripfi vos de obitu Francisci Xauerij: & fi-mul ha prouincia quatopere Societatis noftra fubfidijs indigerent: & quibus adductus rationibus ego profectionem laponicam fufcepissem, expofui. Epiftolam Cocini reliqui Francisco Peri, vt is eam ad vos perferendam curaret. Nunc ea, qua funt deinceps confequuta narrabo : vt quoniam nos vnus omnes amor vnum efficit corpus in Christo; idem pariter omnes in eodem fpiritu fentiamus: &, vt ait Apoftolus, fi patitur vnum membrum,compatiantur & reliqua : fi gaudet vnum, reliqua membra cõgaudeant. A Cocino Malacam verfus profecti, ventis aduerfis ac tempestatibus primum, deinde etiam aqua & commeatusinopia oppreßi, crucem aliqua ex parte capimus experiri.quamquam in tot difficultatibus nihil moleftius, quàm more dispendia ferebamus, verentes, ne exclusi temporibus, nequaquam hoc anno in Iaponem nauigare poffemus. Spes enim (vt inquit sapi.. ens) qua differtur, affligit animam : & defiderium, ni -compleatur, excruciat. Inter nauigandum, occupationes Dei benignitate non defuere : concionando, confeßionibus audiendis, litanijs præterea concinendis, diuina rei citra confecrationem facienda operam dedimus. Exponebatur etiam Chriftiana doctrina quotidie, & ex Actis Apoftolorum aliquid legebatur, vt ipsorum exemplis animaremur ad ea, qua impendere videbantur ferenda. Malacam vt ventum est; dum nauis egre paratur, qua in laponem vehamur; idonea ad nauigandum tempestas effluxit. Quocirca exarmato nauigio, ibidem byemare coacti, & fi dolorem animo cepimus,in diuina prouidentia nihilominus acquieuimus. Mul |