goximam infulam, vbi X auerius versatus antea fuerat, primo aduentu descendimus.ibi dierum octo mora facta, ab Regulo valde benigne tractati, 11. Calen. Octobris perreximus ad Bungiregnum, quod appellatur, & decimo feptimo die ad vrbem Bungum sane quam aduerfa & periculofanauigatione peruenimus. ibi nobis ades hofpi tio data funt iuffu Regis, quem poftridie inuifimus : eig ab India Proregemunera attulimus. quibus ille magnopere delectatus, prater hofpitium nobis terrestria quog,

maritima lautiaiußit præberi. Rex est fane potens, admodumg imperat late. Cosmus Turrianus Amangutij erat eo tempore : qui fimulac Bunginos esse cognouit; continuo Ioannem Ferdinandum laponice doctum mifit ad no's. quo, & in mandatis, que habebamus a Prorege, exponendis, interpretis munere fungeretur; & aliquid eadem opera de Christiana religione differeret. is nobifcum in regiam cum veniffet, in vtroque genere sane libenter est auditus abrege. Summa eius orationis fuit: quòd rex ipfe Proregem India per litteras certiorem fecißet, amice in suoregno habitum iri ab se doctrine CHRISTIAN AE magiftros: iccirco nos ad eam exponendam in ea loca venisse : id quo melius & commodius fieret, effe noftris e presbyteris vnum Amangutij, quicumnobis congredi & colloqui magnopere expediret, cum vt ab eo multa cognofceremus, tum etiam vt aliquam interea assequeremur Iaponica lingua peritiam: certum ab Rege hominem eo ipso tempore mitti Amangutium inaudissenos; petere & rogare, vt vna cum eo nos mitteret. Ad ea refpondit rex, nec se ignorare, commorari Cosmum Turrianum Amanguty; & fibi dolere, quòd non, vt in ea vrbe, fic in fuæ quoque ditionis oppidis essent neophyti Chriftiani : publice se

M

2

Chri

Chriftianam in suo regno religionem, & nobis interpretandi, & sectandi cuilibet poteftatem efsse facturum: atq eius rei auctoritatem verbis ijsdem quibus Amangutiana foret edita, confcripturum : quam in edium noftrarum ianua palampropofitam haberemus. Cum hoc responso dimißi, Octobri mense, anno 1552, contendimus Amangutium. vbi & a Cosmo Turriano, & ab vniuerfo cætu Chriftianorum fingulariletitia excepti, diem natalem egimus Domini, folennig sacrificio interfuimus, & fi non optima symphonia, magno tamen cum gaudio Chriftianorum : duo deinde patrestria finguli missa sacrificia peregerunt, totanig, rationem eius mysterij populo declararunt. Hic, cum in confilium ventum effet de rebus ad eam ecclefiam necessarijs, placitu est patribus me Goam reuerti. Abeuntem pridie Non. Febru. anni 1553, Balthasar Gagus, & Ioannes Ferdinādus Bungum vsqz funt profecuti. Bungi rege salutato, monitog de meo in Indiam reditu, ad Proregem vt fcriberet, fi quid vellet; ipse cum alia, tum illud præcipue fcripfit: ftudium fuumpatribus, qui apud se essent, non defuturum: interim se Balthasaris Gagi prafentia valde letari: Lufitanieregis cauffa omnia cupere: mitti ad sepracones Euagelij vt de suis quàm plurimi fierēt Chriftiani, vehementer optare. Ego cum ijs litteris confeftim disceßi Firandum, quod abest Bungo leucas circiter 60. totog, coitinere, Iaponici fermonis ignarus, nutu ac fignificatione prolingua fum vti coactus.

Biduo post meum Bungo discessum, Balthasar Gagus,& Ioannes Ferdinandus, quiremanferant, magnum adiere difcrimen. etenim luce qua cinerű diem est conSecuta, patefacta principum trium aduerfus regem coniuratione, vehementer commota ciuitas erat in armis. Tum

Tum neophyti quidam ex oppidanis Balthasarem monere, vt adibus confuleret fuis: vrbi namque imminere direptionem & incendium. Balthasar autem animaduerso regis ipfius periculo acmetu, Ioannem mifit in regia, vt fi quo modo regem alloqui poffet, eius animum confirmaret, Deumg, futurum ei propitium vel ob id ipsum promitteret, quòd ille fuorum conuerfionis adeo cupidus effet. Ioannes, etfi regiam offendit nobilitate refertam; tamen Deo volente, patuit ei ad regem aditus. qui ipfius verbis admodum recreatus, vt Deo commendaretur a nobis valde fuppliciter petijt. noftri cum vrbis cõpita cernerent armatorum cateruis horrentia, domefticis finibus continere fefe Deog con.mittere ftatuerunt:necita multo post e coniuratis tres titulis honorum illustres, vna cũ ipforum liberis, vxoribus, propinquis, alijsg, compluribus occiduntur; & ftatim domibus eorum ignis inijcitur.qui late adeo peruagatus est; vt priuata partim viroru nobilium, partim mercatorum, ad 300 ædificia comprehenderit. qua ipsa in vrbis regione cumesset noftrorum ho Spitium; de farcinis, ornatug, sacroplane iam defperauerat Gagus: verum in medio incendio,ades, Deibeni_ gnitate illafa atgincolumes permansere. eadem nocte mifit rex, qui Balthasari nuntiaret, facile iudicare se quantus eo die ipfius labor fuisset, putare etiam farcinas absumptas incendio. Sed bono esset animo, reftituturu se omnia. etenim valde profpere debellatu esse.gratias egit Balthafar, iußitg reginūtiari, noftra omnia integra fupereffe. tertio deinde, vel quarto post die regem inuifit ipse; habuitg sermonē tempori congruentem. Huiufmodi omnia incommoda, fratres mihi carißimi, multasge praterea Bonziorum iniurias (qui facerdotes laponioru funt, homines mira peruerfitatis ac pertinacia) tolerare

M 3

Sane

1

Sane operapretium est. is animarum fructus, ea neopbytorum conftantia, id ingenium cernitur. ex ijs vnus tanto studio rerum diuinarum exarfit, vt nulla in domo vicinitatis sue, non aliquem fecerit Chriftianum, & alios præterea complures vehementer commouerit.

Quidam, agrotanti filio implorabat a Balthasare medicinam: cui Balthasar, anima se medicinam, fi vellet, ait effe facturum. ille domum difceßit: nec ea dere filium appellauit: & filius, quamquam auditis fidei sacrofanctamyfterijsiccirco nihilo magisimmutatus, interijt. Pater fufus in lacrymas venit ad noftros. Tum Balthafar, & quidem est, inquit, cur plores, quoniam tua culpa negligentiag damnatus filius tuus descendit ad inferos. qua re tanto ille fimul pudore ac dolore permotus est; vt confeftim, vxorem, & filiam Chriftiana doEtrine iam rudimentis imbutas ad baptifmum adduxerit. Deinde cum filia eundem in morbumex quo frater perierat, incidiffet; patri, fi fidem haberet, exitum Balthafar promifit felicem, & quidem ea poftridie repente conualuit. Chriftianus alius Balthasarem rogauit, vt domum fuam, qua leucam vnam distabat ab oppido, sese conferret. quo cum veniffet, Chriftiani funt facti 30. Dominus autem nofter in hac terra prorei neceßitate diuinam Baptismi vimmiraculis multis illuftrat. Non procul Bungo complures per Baptismum expiati cum effent; vnus ex ijs cacus, 13 natus annos, fimul ac baptizatus est, integrum oculorumlumenrecepit. qua res neophytorum animos magnopere confirmauit.

Faber ferrarius quidam neophytus, tanto Domini flagrat amore, vt in conuertendis ad eundem alijs laboret aßidue. is vt quemque permouit, continuo domum no

Stram

1

tram adducit. Cum laponij magna gratulatione quadam folennia celebrarent; cumfollibus & carbone contulit eosese: quarentibus cur tali die opus faceret; Vos quideminfanitis, inquit, ego vero me iam legi conditoris omniumrerum addixi : hanc autem operam do Patrum Lufitanorum adificio.eodem tempore alij quoque, huiufmodi artium ignari, honefti homines, vt laponicis fuperftitionibus aliqua ratione detraheret; vel noftris adibus exftruendis, vel alijs occupationibus sese de industria exercebant.

Domus autem noftra edificari capta est in area, qua rex attribuit nobis hoc anno pridie Idus Iun. loco valde bono : vbi Gagus omnibus cum neophytis, & Lufitanis duobus, qui tum forte aderant, die festo Diua Maria Magdalene, fub vefperam Crucis admodum excelfa trophea defixit linteatus, cum pfalmodia, quod Crucis officium appellant : neophytis magnam pietatem prafeferentibus : quorum, in vrbe, & in agro 600, vel 700 est numerus, & augetur in dies. magna vero eorum coftan: tiaest, magna animi firmitas. Tribus maxime captionibus animos laponiorum fallere diabolus confueuit: quas omnesiam fuperauere neophyti. quarum prima illaest: quid fiat in altero feculo, quis nouit? quis vnqua ex eo reuerfus est? altera: leges Iaponiorum cum tradite a sanctis viris, tanto iam tempore manferint; ne nunc quidem effe antiquandas: tertia, Dei legem feram effe iam, quandoquidem ante annos ter mille perlatano est. Verum bi cauillorum nodi, miserante Domino diffoluuntur : & quando tanta in nos principum, & regis ipfius animi propensio oftenditur; valde futurum fperamus, vt optime res in hoc regno procedat.

Amangutij cum effem, qua in vrbe Chriftiani permulti

M 4