Tres menses apud eas nationes X auerius pofuit, par tim Chriftianorum loca circumiens (que iamdiu luftra uerat nemo, fiue quòd abfunt ab India leucas amplius mille, fiue quòd, quem prafulem habebant, ipfimet infu lani peremerant) partim etiam in barbaris conuertendis ad Dominum ita multis, vt in vno dumtaxat oppido Tolo, Chriftianorum omnis ætatis amplius viginti quinque millia ab eo facta fuiffe dicantur: idég anno post Chriftu natumcirciter 1547. Nam ex eo temporé is numerus per Socios qui in opere fuccefferunt, valde auctus effe crededusest. His rebus peractis, cumintelligeret Xaverius, į vehementer insula Maluci & Amboini cultorum inopia laborarent,ceffare nefcius eo se contulit, ibig, Chriftiana repraclare gesta, regnum aliud petijt, in quo intra menSem hominum plus decemmillia ad cultum Chrifti perduxit, & fignificauit suis ipse litteris, sperare se eo anno plus centum millia Christianorum effe facturum. Multis igitur in eo tractu institutis Ecclefiis, que facrofancte Sedi Apoftolica Romanog, Pontifici obtéperant, & multiplicantur in dies, relictisg ad earum tutelam aliquot e Societate cuftodibus; ipse, quòd alijs India locismortales plurimos doctoribus destitutos in æternum perire intelligebat, reuertitur in Indiam. Iaponis regnum paucis illis annis aperuerant Lufitani, cuius incole sunt ingenij ac docilitatis laude praftantes. Id ille vbi didicit,nequaquam loci longinquitate deterritus(abest enim idregnu ab vrbe Goa leucas plus mille) quamquam diffuadentibus cunctis, intempeftiuo ad nauigandum mari, nauigio barbarorum Sinarum fefe commifit, difficilig, ac periculofa nauigatione maritimam Iaponis vrbem Cangoxima tenuit. Comitem habuerat laponium quendam Lufitanica linguaperitum. Eo vfus interprete, capita Chriftia AS na na religionisin laponicum fermonem tranftulit primű: deinde Chrifti Euangelium in ijs terris inauditum premulgare, nec fane frustra, aggreffus est. Cangoxima cũ neophytis aliquandiu moratus, ad magnam illam vrbë perrexit Meacum, regnitotius caput, leucas trecentas ab eo loco pofitam, Chrifti notitia nulla. Iter habuitin primislaboriofum, atque difficile. In via se dedit Octobri mense, cum frigora in lapone fauire incipiunt, tanta niuium copia gelug, vt in syluis concreta ex glacie molespaßim ad inftar trabium rigeant. Mari non femel infesta pratisloca traiecit, in infima nauium propter obfcuritatem ac nouitatem nominis fui a nautis sape coniectus. Terra autem, ne erraret ignarus viarum, indigenas equites citato cursu prosequebatur; & quidem pedi bus nudis, quòd eo anni tempore flumina multa vado fuperanda fefe crebro offerrent. Itag sape niuium & algoris iniuria pedes intumescebant: sape etiam aßidua Sacrorum inftrumentorum gestatione defatigatus, afperitate via fallente veftigia, cocidebat. Nocte vero, aqua madidus, frigore fameg, cofectus, cum ad hofpitium perueniret; humana folatia nullareperiebat: nam caleftia illa ac diuina (credo) non deerant. In ipfis vero pagis, & oppidis, qua tranfibat, ad alias cotumelias & iurgia illud etiam accedebat, vt per plateas crebro lapidibus peteretur a pueris : nec tamen iccirco a facrofancta fidei Catholicapraconio desistebat. Meacum vt venit, omnia offendit bello tumultibusg, flagrantia. Itaqre infecta Cangoximam reuerti coactus est, Chriftianis aliquot in reditu factis. Annum circiter in lapone verfatus est: in Meacenfi peregrinatione menses quattuor pofuit. Tum inftitutis ibi quoque Socijs, qui capta promoucrent, in liaregna difcefit Magnum vero nomien, magnam fibi venerationem apud laponios peperit, plane vt illum Europais omnibus anteferrent. tanta enim fuit vita morúmque innocentia, vix vt in ijs quisquam vel venialis wexa maculam deprehenderit. quin etiam ea re aie bant illum a ceteris differre Sociÿs, quod illi figillatim ad varias multorum interrogationes, deinceps, atq, ordine refponderent; Xauerius, decem duodecimive maxime inter fe diuerfis propositis quaftionibus vno eodemá, refponfo fimul ita fatisfaceret vniuerfis, vt fi eorum vnicuique feparatim ac proprie refpondiffet. Illa vero de Xauerij actis fupra humanas vires admirabilia celebrantur, quòd varijs temporibus in lapone muto cuidā ac pedibus capto vfumlingua, & ingressum, furdo auditum, item alteri furdo mutove sanitatem diuinitus reddidit. Atque hac in Japone. In Comorini autemregione dum ageret, non folum agros complures a medicis defperatos morbo diuinitus liberauit, fpiritusą, fugauit immundos, fed etiam mortuos reuocauit ad vitam. Iuuenis quidam obierat multis affinitate coniunEtus. hunc oppidani mortuum magnis clamoribus fiequentes ad Xauerium afferunt, quem ille manu apprebensum viuentem crexit. idg, Goam conftatı fama perlatum est. quo Xauerius etiam cum non multo post redijsset, ad Didacum quenda magna auctoritatis viru diuertit, is cumrem gesta cognoscere de ipso Xauerio admodumcuperet, Cosmum Ioanne regium procuratorë inuitat, vt ambo fimul id a Xauerio sciscitentur.Cofmus pudore deterritus,rem ad ipsum Didacum reijcit. qua ille recepta,paucis post diebus X aueriŭ nomine copellans, Ad gloria (inquit)aclaude Domini, cedo magifter Fracifce, quidnam fuit illud de adolescente, quem defuntum in Comorini promontorio reuocafti? Ad ea verba Xauerius nimirü erubuit, hominemg, amplexatus, atg Subridens, IESV bone (ait) egone vt mortuos excitauerim? O me nequam, iuuenem ad me, mortui fpecie, attulerant : iuffus à me furgere nomine Dei furrexit: ex videlicet populo nouares visa. Hac deinde Cosmo referens Didacus, Noli(inquit)dubitare,quin ope diuina iuuenem illum X auerius reuera mortuu fufcitauerit. Ibidem mulier Chriftiana ad X aueriū accedit, rogat vt ad filium fuum vita functum venire ne grauetur. Ille eo se confert: pueri cadauer flexis genibus Deŭ precatus crucis figno lustrat: puer statimexfurgit in vitam, ac fanitatem priftinam reftitutus. Christiani qui aderant,miraculum exclamant: illos vero Xauerius obfecrat, rem vti filentio contegant. : Ex Iapone decedens, nauem confcendit Lufitani cuiusdam, qui Colani prafidio prafuit. In ea nauigatione cũ. in oram Sinarum e regione Chinchei tam perueniffent, atrox &periculosa procella coorta, scapham, vna cum duobus Mauris e nauali turba,retinaculo rupto, ex omnium oculis tanto impetu abripuit, vt paulo post ne è summo quidem ipfius mali carchesiospeculātibus appareret. tum vero ea deplorata, curfum profequi nauta decernût. Id vbisentit Xauerius, magistrum nauis ductoremý, obfecrat, vt dolones, qui ob venti vehementiam non erant omnino fublati, demittant, & Scapham exfpectent. Negare ductor primo, magnum esse affirmans in mora periculum: exiguo illo contracto velo, quo maris impetu fugerent, haustum iri nauigium fluctibus. Ad extremü tamē victus X auerij precibus, fubmitti dolones imperat. Verum vbi nihil profici ea re intelligunt naute, tumido præfertim ac feuiente mari, vela rurfus expediunt.Contra Xauerius niti, serio affirmare foapham breui incolu mem mem affuturam. Cum illi nihilo minus desperata re dolones erigerent, extemplo Xauerius ad proram accurrit, manug, antennisiniecta, nautas per Chriftum dominum, eiusq, vulnera obteftatur, ne ex eo loco difcedant: confidere fe plane fore, vt par illud animarum, qua Chriftianaeße poffent, Deo miferante, non interiret. His auditis naute denuo vela fubmittunt. Interea Antonius Dias Xauery rogatu rudentes afcenderat, mhila difpiciens, defcendere iam parabat, cum illum adhuc paululum exspectare Xaueriusiubet, fimulg, ipse ad nauis marginem fublatis manibus se in preces effundit, nauarchum & ceteros bono animo iubet eße. Cum hac maxime fieret, ecce tibi repente aduentans scapha confpicitur. Tum ad ea exfpectandam, cursumý facilius inhibendum, nauis co tra maris impetum in obliquum locatur nec mora : duarum triumve horarum interuallo scapha neutram in partem declinans recta ad onerariam appropinquat: cui cum funem eminus inijcere pararent, nihil opuseffe ait Xaverius, ipfam per se placide ad onerariælatus acceffuram: itaque factumest. Duo qui vebebantur, in nauem accepti, Scapha, quamquam minime sedata tempeftate, retinente nemine, tam diu stetit, quoad eam naute ad onerariamreligarunt. Mauriilli duo ad Chriftum deinde conuerfi baptismo luftrantur. Restota fumma omniu admiratione animaduerfa ac notata est. Fuit vero Xauerius vtique ipfius etia Prophetia dono confpicuus. multa post futura, multa longe remota pradixit, que humanitus sciri nullo pacto poffent. Ex lapone tendens Malacam, quingentarum amplius leucarum itinere in portum Sinarum delatus, e Duartis Gamme oncraria in Didaci Pererianauem tranfcendit: is, quod Malacam in difceffu ab hoftibus circumuentam obfefSamg |