PETRI POSSINI

E SOCIETATE JESU

OBSERVATIONUM PACHYMERIANARUM

AD HISTORIAM RERUM

MICHAELIS PALEOLOGI, LIBRI TRES.

Tom. I.

LIBER PRIMUS.

GLOSSARIUM: Quo declatantur obscuriora verbá ufurpata in Hiftoria Rerum Michaelis Palæologi.

LIBER SECUNDUS.

NOTÆ: Quibus loca perplexa, aut quomodocumque declatationis vel emendationis egentia, qua illuftrantur, qua opportunis cautio

nibus muniuntur.

LIBER TERTIU S.

CHRONOLOGICUS; ubi characteres temporum in hac Hiftoria notati confiderantur, brdo geftarum rerum exquiritur, extricantur confufa: denique in expanfa Tabula Annorum fere triginta, Epochæ præcipuorum Eventuum a Pachymere memoratorum fuis annis affiguntur.

L

MICHAELIS PALEOLOGI.

A TIA EM A TA.

IB. IV. Cap. III. Τοῖς υἱεσιν ἐκείνῳ τῷ ἰδίῳ Μοναχῷ μεταδιδόναι της Αγιας Edit. Rom. μάτων καλούσειον · ἀδηλὸν ἂν εἰ τῷ θείῳ λέξῳ ἐτελέθησαν . Elle Αγιάσματα pag. 363. Particulas five reliquias tum panis tum vini Euchariftici rite confecrati & tranfubftantiati in Corpus & Sanguinem Chrifti Domini, demonftrare fuffecerit ex uno & altero loco Liturgia S. Bafilii. ubi inter orationes que poft confecrationem ante Communionem a Sacrificante pronunciantur, una eft in qua dicitur: Σὺ ὁ Θεὸς ἡμῶν ὁ προσδεξάμμος τὰ δῶρα ταῦτα, καὶ θάρισον ἡμᾶς ἀπὸ παντὸς μολυσμό σαρκὸς καὶ Πνεύματος, καὶ δίδαξον ἁγιωσύω ἐπιτελῶν ἐν φόβῳ σε. ἵνα ἐν καθαρῷ τῷ μαρτυρίῳ τῆς συνειδήσεως ἡμῶν ὑποδεχόμενοι τω ΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΓΙΑΣΜΑΤΩΝ σε, ενωθώμ &c. Hic μέρες Αγιασμάτων vocatur manifefte particula quam quifque communicantium percipit ex pane ac vino confecratis. Paulo inferius in eadem oratione Sacerdos rogans, ut detur participaturis Euchariftiam perfeverantia in gratia ufque ad extremum Spiritum, quo ifta facra Symbola fint illi pro viatico in vitam æternam fic loquitur : Δὸς ἡμῖν μέχρι τῆς ἐχάτης ἡμῶν ἀναπνοῆς ἀξίως ὑποδέχεθαι τὰ ἐλπίδα ΤΩΝ ΑΓΙΑΣΜΑΤΩΝ σε εἰς ἐφόδιον ζωής αιωνία &c. Cum autem Αγίασματα, Euchariftig reliquias hic verti -nihil diverfum ab ipfa Euchariftia fignificare volui; quippe qui profitear cum Catholicis omnibus fub qualibet facrarum Specierum particula totum Christi corpus effe; & ut Ecclefia canit inter Sacra, Tantum effe fub fragmento quantum toto tegitur. unde quælibet mica Ayiopátio, utique Agiaoua, & vera Eu-pag-364chariftia eft. ufus autem fum illa forma loquendi ut morem innuerem antiquum; in quem Hiftoricus hoc loco digitum intendit: fignificans tunc folitum in Conftantinopolitana Ecclefia fuiffe reliquias particularum Eucharifticarum Pueris baptizatis confumendas dare. Hoc idem & Nicephorus Calliftus lib. 17. Hift. Eccl. cap. 25. teftatur his verbis: Εθος κεκράτηκεν ἐκ πολλῇ τῇ βασιλίδι της πόλεων. ὡς ἐπειδὰν που λύ τι της μερίδων τε ἀχράντε καὶ θείες σώματος το Κυρίω κ Θεὸ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ιησέ Χρι σὲ ἐναπολειφθείη, μεταςέλλεθαι τὰς ἱερέας παῖδας ἀφθόρες ἐκ τῷ ἐς Χαμαιδιδασκάλε φοιτώντων, καὶ ταύτας νήσεις ἐπίειν· ὁ δὴ καὶ ἐμοὶ πολλάκις νεωτέρῳ κομιδῆ γε ὄντι ἐπισυνέβη γε v Dau &c. Confuetudo a multo tempore Imperanti Urbi fuit, ut quum plufculumn de partibus immaculati divinique Corporis Domini & Dei & Salvatoris Noftri Jefu Chrifti reliquum effet, Sacerdotes Pueros incorruptos ex iis qui ad Præceptorem inferioris Ludi eunt, accer ferent, qui jejuni reliquias eas ederent. quod quidem mihi quoque fæpenumero, quum puer admodum effem, contigit. Hæc Calliftus: qui cum Hiftoriam infcripferit Andronico Palæologo hujus noltri Michaelis filio & fucceffori, manifeftum eft quo tempore hæc quæ nunc narrat Pachymeres contigerunt, hunc adhuc morem viguiffe.qui quidem a Dionyfio Areopag. Clemente Alexand. & aliis antiquiffimis Patribus teftimonium habet. Unde ejus honorifice meminit Concil. Tridentinum feff, 21. cap. 4. cum enim definiviffet: Parvulos ante rationis usum non obligari ad perce

~

Tom I.

a ij

Edit. Rom. pag.365.

ptionem Euchariftix, hæc addit: Neque ideo tamen damnanda eft Antiquitas, fi eum
morem in quibufdam locis aliquando fervavit. ut enim Sanctiffani illi Patres fui facti
probabilem caufam pro illius temporis ratione habuerunt, ita certe eos nulla falutis necefs-
tate id feciffe, fine controverfia credendum eft. Sic facra Synodus.

Lib. IV. Cap. XIII. Τοιύτῳ δ ̓ ὄντι ἐκείνῳ τὸ τῆς μὲν ἁπλότητος πλεονέκτημα οἷς κατηJoeías agapÓTATO esaro. Dudum eft cum Ecclefiaftici, præfertiin Afcetici Scriptores aliquid innovarunt in notione vocis apoia, pro qua nofter adopóm hoc loco pofuit. Cum enim Philofophi veteres Græci de moribus agentes, inter bonum & malum medium quiddam, popor vocarent, uti culpæ, ita & laudis expers: Chriftiani, docti forte Evangelica Chrifti fententia, verbum etiam otiofum, reddendæ rationi obnoxium effe denunciante, popor vitio accenfuerunt. quod præfertim in S. Bafilio & aliis qui donna fcripferunt, cernere eft: prout alias memini annotare me ad Epift. S. Nili cccxxxv. Ex hoc ufu Pachymeres hic folutiorem nec irreprehenfibilem agendi libertatem popóma vocavit.

A ITI Ι Ο Σ.

Lib. VI. Cap. XXIII. Τὸ πυροβολοὺς εἰς τὸ αἴτιον μεταλαμβάνων, αἴτιον μὲν ἐκ ἔλεγε τὸν Τιὸν τὸ Πνεύματος, αἴτιον δὲ δχὰ τὸ Υἱῶ τὸν Πατέρα το Πνδύματος ὡμολόγει . Quod Theologi Latini frequentius Principium appellant in Divinis productionibus ad intra, Græci paffim airson & airian dicunt. Nec vocabulum, Canfa, ufquequaque ab eo ufu abhorret. S. Hilarius de Trinit. lib. 11. Patrem vocat Caufam nativitatis Fili. & lib. 12. agens de generatione Filii: Et ex caufa, inquit, perfecta atque indemutabili nafcens, neceffe eft ex caufa in caufæ ipfius proprietate nafcatur. S. Auguftinus lib. Quæft. 83. quæst. 16. Quod autem rerum omnium caufa eft, etiam Sapientia fua caufa eft. nec unquam Deus fine fapientia. igitur fempiterna fux fapientiæ causa est fempiterna. Victorinus Afer lib. 1. adverfus Arium: Aequalis Patri, fed major Pater, quod ipfe dedit ipfi omnia: & caufa eft ipfi Filio ut fit; ut ifto modo fit. Utitur & S. Anfelmus, & Richardus Victorinus hoc modo loquendi. Quamvis S. Thomas Opufc. contra Græcos cap. 1. & in Summa 1. p. quæft. 33. art. 1. & Eugenius IV. in Concil. Florent. in Lit. Un. & idem Concilium feff. 15. doceant: quod Græci Caufam in Trinitate appellant, a Latinis fecurius & melius Principium dici.

A 1 + H
НРН АГОР Н.

TOL

Lib. IV. Cap. VI. Avrar d'Ai↓uplu ágople, mointinas pára. Sumptum ex Home-
ro Iliad. r. v. 276. Ως ὰρ ἐφώνησεν, λῦσον δ ̓ ἀγορὴν αὐψηρήν, qui verfus idem repeti-
tur Odyff. 6. Priori loco explicat Scholiaftes vetus. aifupur, tùy taxéws adpoides-
oar. Ab hoc diffentit Euftathius dum ad geminum locum Odyff. 8. pag. 1444.
Ed. Rom. fic Annotat: Αἰψηρὴν δὲ εἶπον ἐκ ἐπιπεθικῶς, & δὲ αὐληρή ἐσιν ἀγορὰ πᾶσα.
ἐπιῤῥηματικῶς δὲ μᾶλλον, ἀντὶ τὸ ταχὺ· ν ἐςιν ὅμοιον τῷ. πότε μοι χάνῃ δρεία χθών.
Vides hic fentire Euftathium folutam Concionem fubitam dici, eadem fententia,
qua fi fcriberetur folutam fubito, Epitheto adverbii munere fungente, ut in illo
alio versu Tunc tellus mihi lata dehifcat, lata ponitur pro late. quod & imitatur Vir-
gilius, dum de Lupo ait: Gregibus nocturnus obambulat: & de Aenea: Se matutinus
agebat. Crediderim equidem Pachymerem magis adhæfiffe priori fententiæ, quæ
aituplu verum ayopas five Zuvodu adjunctum agnofcit. Is enim tota hac narratione
fatis indicat, fe favere Patriarchæ Arfenio, & injufte damnatum putaffe. Unde
Euvodor a qua damnatus eft airplu vocando, vifus eft indicare voluiffe; judicium
Σκύοδον
iftud ejus præfeftinatum & cupide perlatum fuiffe, in gratiam Imperatoris incum-
bentis in ultionem duritiei Patriarchæ, potius quam ex culpæ merito. Adhibet &
alibi hane quafi proverbialem formulam Pachymeres, uti lib. 5. cap. 12. fub finem;
ubi cum ambo Codd. B. & A. haberent dura di fnplu ayople, manifefto mendo
manu remedium attulimus, refcribentes, ut oportuit, duoc d'ainplwázopku, ca
verba, ut plerumque folet in occurfu abhorrentium a vulgari ufu, fecure omit-
tente Vaticano Cod.

A KA IE TOE.

~

Lib. IV. Cap. III. Τῶν σωήθων τελεμένων ἑορτῆς ἀγομένης [ ἀκάθισον συνηθὲς ὀνομά ζειν. Celebratur hoc feftum Ακάθισον di&tum τῷ Σαββάτῳ τῆς πέμπτης ἑβδομάδος τῆς Tearapanosuç, ait Rituale Græcorum: hoc eft: Sabbato quinte Hebdomadis Quadrage fim. unde apparet quo pertineat illa mentio ouvńdwr vnseiwv reλxμévar. Origines porro inftitutionis iftius Fefti fufe differuntur in eodem Rituali. Hæc fumma eft: Profecto in Perfidem adverfus Chofroen Heraclio Imperatore, Chaganus Myforum & Scytharum Dux, rupto cum Romanis fædere, ab Occiduis partibus cum numerofiffimo Exercitu infeftus Conftantinopoli se admovet, obvia quæque fœde vaftans, & multa blafpheme in Deum minans. Eodem tempore Sarbarus miffus a Chofroe cum Copiis validiffimis Orientales Provincias late po pulatus, & ipfe altera ex parte Conftantinopolim aggreditur, ferro flammaque paffim fæviens. Inde ex compofito Barbari ambo terra marique Urbem fimul op. pugnant. Sed cum Patriarcha Sergius Populum ad fidendum in Deiparæ patroci nio, ipfamque invocandam non fruftra effet adhortatus, tam manifesta ira Dei in utrumque hoftilem Exercitum incubuit, ut & terreftres Copia internecione delę rentur; & Claffis univerfa exortu procellæ fubita, ex finu Ceratis dicto ad fubftructiones Templi Deiparæ in littore ad Blachernas fiti, allifa frangeretur. In gratiarum actionem pro tanta victoria Populus Conftantinopolitanus noctem pervigilavit in laudibus Deiparæ, & anniversaria deinceps Religione idem repetens, initium dedit huic Fefto: quod deinde in perennem firmitatem est stabilitum duplici alio Deiparæ beneficio. Nam cum poft annum trigefimum fextum Imperii Conftantini Pogonati, Saracenorum innumerabiles Copiæ Conftantinopolim toto feptennio circumfediffent, evidenti ope implorata a Conftantinopolitanis in auxilium Deiparæ, primum hyemantes Cyzici multos fuorum amifere: mox metu in fugam Claffe acta, ad Sylæum ingruente fæviffima tem- Edit. Rom. peftate fubmerfi cuncti funt. Poftremo fub Leone Ifauro iidem Saraceni victo- pag. 366. riis tumidi, quod Perfarum Regnum evertiffent, Aegyptum, Africam, Aethiopiam, ipfam etiam Hifpaniam incurfionibus vaftaffent, cum mille octingentis navibus Conftantinopolim oppugnantes, jam jamque ut fperabant capturi, Deiparæ fuam Urbem tuentis ope contriti funt: primum plufquam viginti millibus ipforum a Bulgaris cæfis; deinde fœdiffimo ad Softhenium naufragio Claffe maxima ex parte deleta; denique fæva fame ipforum reliquiis ufque ad efum humanorum cadaverum, quin & ftercorum, adactis, dum tot mala pauci fuperftites fugientes cum refiduis navigiis per Aegæum currunt, immifa divinitus grandine ardenti, cujus fervor picem qua tabula navium agglutinabantur, liquefecit, cum fua ibi omnes Claffe perierunt; tribus tantum navibus ad Cladis indicium domum reverfis . Διὰ ταῦτα fubiicit idem Autor) τὰ ὑπερφυῆ θαυμάσια τῆς πανάγνει καὶ θεομήτορος, ἢ παρᾶσαν ἑορτίω ἑορτάζομαι. Ακάθιστος δὲ εἴρηται, διότι ὀρθοςάδεν τότε πᾶς ὁ λαὸς καὶ ἢ νύκτα εκείνίω τὸν ὕμνον τῇ τῇ Λόγε μηξὶ ἔμελψαν. καὶ ὅτι ἐν πᾶσι τοῖς ἄλλοις οἴκοις καθεῖναι ἐξ ἔπες ἔχοντες, ἐν τοῖς παρᾶσι τῆς Θεομήτορος ὀρθοὶ πάντες anpowμedal, hoc eft: Propter hec omnia tam admiranda a caftiffima Dei Genitrice opera patrata, prefentem diem feftum celebramus. Achatiftos vero, quafi carens feffione, dictus eft; quod Populus tota nocte ftando hymnum Deipare concinat. Quodq; cum in aliis edibus ex more federe liceat, in iftis Diving Matris erecti omnes ftantes aufcultamus.

A K ΤΟ Υ Α Ρ Ι
IO Ο Σ.

Lib. VI. Cap. XXXVI. Τῷ μὲν ἀκταρίῳ Καβασίλᾳ ἐκ ἀσφαλὲς τὸ ὑπομιμνήσκειν τὰ To nirdaus idónes &c. Quare hic Cabafilas præ cæteris intellexerit imminere mortem ægrotanti Augufto, non aliam comminifci verifimiliorem caufam queo, quam quod huic ex officio incubuerit peculiaris cura vonden voronoμew Imperatorem morbo laborantem: intima, inquam, & quæ tale tempus poftulat, febrienti corpori ministeria exhibendi. Cur porro talem miniftrum axer Pachymeres vocet, non facile occurret præoccupatis opinione communi, quam fecutus Cafaubonus, Notis in Trebellium Pollionem, reprehendit Pæonium Græcum Interpretem Eutropiii, quod quam in lib. 9. Breviarii Eutropiani, ubi de Victorino agitur, latine fcriptam repererat Actuarii vocem, ipfe Græca izoμmμaroy pape non reddierit, fed proprium eam Viri nomen putaverit, in quo fecundo, fine dubio Pæonius peccavit. Eft enim illic ex Auctoris mente, Actuarius ut ex Aurelio Vi&ore & Trebellio Pol