SATIRA IV.

ARGVMENTVM

Iuvenalis iterum invehitur in Crispinum Aegyptium, qui e servo factus Eques Romanus libidinibus omnibusque vitiis se inquinabat et tanta diffluebat luxuria, ut mullum sex millibus HS. emisset. v. 1—27. Inde occasionem sumit, Calvi Neronis h. e. Domitiani insectandi, et consilium Patrum super rhombo, portentosae magnitudinis pisce, coquendo habitum lepide multisque salibus admixtis describit. 28-149. Piscis enim ille prope villam Albanam in mari Hadriatico captus erat et metu delatorum a piscatore dono datus tyranno, qui, quaecumque pretiosa, etiam in mari, invenirentur, tamquam res fisci, sibi vindicabat. 34-71. Sed deerat patina satis magna, ut integrum caperet piscem. Hinc ad Imperatorem vocantur Patres foris stantes, qui, ne iusto longiore mora Caesaris iram provocent, propere trepideque accurrunt, et de re gravissima sententiam dicere iubentur, utrum scilicet piscis ille integer coquendus sit et apponendus, an in partes concisus. 72–112. Eorum disertissimi sunt Catullus Messallinus, caecus, et Fabricius Veiento, prudens adulator. 413-118. Ille omnium maxime magnitudinem rhombi, quem ne videt quidem, miratur et praedicat. 119-122. Hic, numine quasi afflatus, ex eo, quod bellua sit peregrina et spinae vel pinnac telorum instar in tergo horreant, felix omen belli cum rege aliquo gerendi clarique triumphi capit. 123–129. Quaestione deinde illa ab Imperatore proposita diuque disceptata, vincit tandem sententia Montani, hominis ventriosi gulaeque delicatae, qui integrum piscem coquendum patinamque magnitudine ei aequalem a figulis propere effingendam, hos vero in posterum comitatui Caesaris adiungendos censuerat. 130-143. Tum dimittitur Senatus, quem Imperator approperare iusserat, tamquam de re gravissima ad eum relaturus. 144–149. Quas nugas poëta dicit Principe quidem indignas esse et ridiculas, at magis tamen Domitiano condonandas fuisse, quam immanem crudelitatem, qua factum sit, ut, quum ignava nobilitate exstincta in infimam saevierit plebem, iustam morte pependerit poenam. 150-154.

Maxima huius Satirae pars (v. 28–149.) continet narrationem tot fa cetiis salibusque, a principio ad finem sparsis, conditam et tanta contextam arte, ut Iuvenalis in hoc satiricae poëseos genere ingenium Horatii, qui in eo princeps est, assequutus fere videatur. Quid facetius invocatione Musarum, tamquam in re gravi et honorifica, qua salutantur, puellarum appellatione? (v. 34 seq.) Quid festivius descriptione illa Patrum amicorumque Imperatoris, in primis Pegasi, villici Vrbis, non Praefecti, rapta abolla properantis (75 seq.), Crispi, senis ingenii mitis et dissimulatione tuli in aula tyranni (81 seq.), Rubrii, qui reus est offensae veteris atque tacendae et improbissimus (104 seq.), ventris Montani, abdomine tardi, cuius lepida vincit sententia (v. 107 et 131 seq.), Crispini, matutino sudantis amomo, quantum vix redolent duo funera (108. 109.), Fusci, marmorea meditantis proelia villa (112.), Catulli caeci, qui numquam visae flagrat amore puellae, et in laevam conversus maxime admiratur rhombum,

dextra illi iacentem (113-122.), Veientonis, qui divino quasi spiritu inflatus vaticinatur? (123 seq.) Quanta adumbrantur arte et quam acerbo sale perstringuntur insana luxuria et Crispini (4—27. 108. 109.), et Domitiani, omnes universi terrarum orbis delicias sibi vindicantis (28 seq. 45 seq. 136 seq.), delatorum improbitas (47 seq. et 110.), Imperatoris saevitia et nugae (73-103. et 150 seq.), servile ingenium et adulatio scita hominum tam infimo quam summo loco natorum? (65—71.75–94. 119—129.) — Satiram hanc post Domitiani mortem scriptam esse, ex v. 153. et 154. intelligitur; sed quo anno, non liquet.

Ecce iterum Crispinus; et est mihi

saepe vocandus Ad partes, monstrum nulla virtute redemtum A vitiis, aeger solaque libidine fortis: Delicias viduae tantum aspernatur adulter. Quid refert igitur, quantis iumenta fatiget Porticibus? quanta nemorum vectetur in umbra ? Iugera quot vicina foro, quas emerit aedes? Nemo malus felix ; minime corruptor et idem Incestus, cum quo nuper vittata iacebat Sanguine adhuc vivo terram subitura sacerdos. Sed nunc de factis levioribus: et tamen alter Si fecisset idem, caderet sub iudice morum. Nam quod turpe bonis, Titio Seioque, decebat

4. adest (quasi in scena) pro et

est 2. 3. 5-7. 10.11. 15. 16. 19—

22. 25—28. 56—60. 65. et permulti codd. Paris. adest et est 45. Nostra lectio est doctior.

2. In partes 14.-nulla monstrum 10. concinnius.

3. aegrae solaque libidine fortes Deliciae, viduas cet. 8.

4. vetulae forte leg. pro viduae, ut sententia h. 1. sit: omnes sectatur mulieres, exceptis tantum vetulis.— spernatur 1. 8. 56-70. 75. 76. 82. nec non quidam codd. Paris. et in his Put. Vera forte lectio et mutata,

10

5

quod non alius eo verbo usus est. Sed deponens esse potest, ab activo spernere deductum, et quot sunt ἅπαξ λεγόμενα ?

8. Hymenis corruptor malebat Schegk. mimae corruptor suo periculo legi iubebat Scoppa Veris. 4, 10. Neutrum multis arridebit.

11. tunc 63. 67. 68. 71–74. at tamen 22.

12. vindice 26.

13. Serioque 9. 10. 14-17. 19— 21. 45. 49. 54. 56. 57. 59-63. 65. 67-69. 71-73. et XXXIII codd. Paris. quod non temere reiiciendum

Crispinum. Quid agas, quum dira et foedior omni Crimine persona est? Mullum sex millibus emit, 45 Aequantem sane paribus sestertia libris,

20

Vt perhibent, qui de magnis maiora loquuntur.
Consilium laudo artificis, si munere tanto
Praecipuam in tabulis ceram senis abstulit orbi.
Est ratio ulterior, magnae si misit amicae,
Quae vehitur clauso latis specularibus antro.
Nil tale exspectes: emit sibi. Multa videmus,
Quae miser et frugi non fecit Apicius. Hoc tu
Succinctus patria quondam, Crispine, papyro?
Hoc pretio squamae? Potuit fortasse minoris
Piscator, quam piscis, emi. Provincia tanti
Vendit agros; sed maiores Appulia vendit.
Quales tunc epulas ipsum glutisse putemus
Endoperatorem, , quum tot sestertia, partem
Exiguam et modicae sumtam de margine coenae, 30
Purpureus magni ructarit scurra Palatî,

videbatur Pithoeo. Sed gens Seia notissima est, non Seria. Seroque 22. Sclioque 55.

44. ferior 45.

14. 15. Haec ad larvas cuique affectui proprias refert C. de Haugw.

15. Mulum 45. 56. 59. 62. 68. 71 -73. v. ad 5. 92.

46. insane (insano pretio) coni. Graevius, frigere putans sane, quod tamen longe venustius est, et h. I. iungendum verbo aequare, non emere aut vendere.

48. in pro si 14. 15. 17. 20. 22. et XXV codd. Paris. si in 21. qui in 45. si munere tanto rel. et X MSS. Paris.

21. luso latis s. auro emend. Schrader.

22.

23. Apitius 21.23. 60. 65.- O tu

24-27. v. Excurs. ad h. l.,

25

28. nunc 17. 22. 45. ut coni. Schrader. Non male!"— inglutisse 10. putemus pro putamus recepi ex 25. 46 —48. 56. 59-61.63. 65-67. 74.

29. Endoperatorem 11. 74. quod restitui h. 1. et 10, 138. pro vulg. Induperatorem: nam veteres Romani endo (Gr. Evdov), non indu aut inde (quae librarii in medio aevo substituere), pro in dicebant. v. Festus voc. endostruere, endoitio, endoplorato, et endo procinctu, Gifan. Ind. Lucret. voc. endo.

31. ructaret 10-12. 14. 21-25. 27. 48. 54. 56-61. 63. 65. 67. 74. 77. et XXX fere codd. Paris. Pro magni Palati (h. e. aulae Caesareae vel Imperatoris) etiam magni palati (i. e. gutturis seu voracitatis immensae) non male legi posse, iam monuit Hennin.

Iam princeps equitum, magna qui voce solebat
Vendere municipes fricta de merce siluros?
Incipe, Calliope, licet et considere: non est
Cantandum; res vera agitur. Narrate, puellae
Pierides prosit mihi, vos dixisse puellas!

Quum iam semianimum laceraret Flavius orbem
Vltimus, et calvo serviret Roma Neroni;
Incidit Adriaci spatium admirabile rhombi

32. qui magna 14. et magna qui 45. voce siluros Vendere-solebat 22. 33. facta de merce 9. 70. Reliqui, quos consului, codices, et scripti et editi, exhibent inepte fracta de merce, quod vetus Schol., Lubinus et Autumnus interpretantur fracto vase; Farnab, e fracto vase, vel ex aliena merce subreptos; Britan. quos minutatim vendebat more vilissimi cetarii; Grang. quos pretio vili aut nihilo sibi comparaverat a piscium mercatoribus, qui per viam aliquos casu aut alia ratione fregerant; Gronov. siluros chartaceo cucullo involutos, qui ruptus erat. In aliis MSS., nescio quibus, pacta, faria, farta et fracta legi monent viri docti : et Salmas. in Exerc. Plin. pro faria bene coni. Pharia, h. e. Aegyptia. Haec lectio aptissima et ex ea ortae videri possunt aberrationes farta, facta, fracta, pacta; neque languet, quia hic sensus iam inest voci municipes; nam talia saepe adiiciunt poëtae, ut obscura illustrentur : librarii vero ƒ pro ph, inpr. in nominibus propriis, substituere solent. Henninius pacta mercede edidit ex emend. Graevii, ut de transpositum sit a librariis et Crispinus mercedulam sibi olim pepigerit pro opera aliis praestita in vendendis siluris. Marshall reposuit pacta de merce, idque eodem accepit sensu, qui tamen durius ita expressus

35

39

est. pacta cum merce malebat Schrader. fracta mercede edidit Ach. et exposuit: mutilata adeoque minima, vilissimo pretio. Idem dicit, hanc lectionem revocatam esse e codd. Paris. fere omnibus. Sed quovis pignore contendere ausim, in omnibus illis, ut in nostris, saltem in longe plurimis de merce legi, non mercede. Vir doctus in Ephem. Hal. (Allgem. Lit. Zeit. a. 1814. pl. 223. p. 235.) malebat facta mercede vel parta de merce. Sed Manso, una tantum litera vulgatae scripturae mutata, ingeniose legit fricta de merce, quae coniectura ceteris praestare videtur et a nobis nunc recepta est. v. Comm.

34. libet 20. 23. 24.-hic pro et 10. 11. 14-17. 19-25. 27. 45-50. 54-69. 71-73. 77.— consistere 44. 49. 24. 45. Non male, si iunxeris has lectiones: libet hic consistere, h. e. aliquamdiu subsistere, immorari placet in re tam memorabili et honorifica Imperatori, quae non leviter obiterque tractanda est. Sed exquisitior videtur nostra lectio. v. Comm. 35. Parete, puellae 22. in marg. Nimis imperiose!

37. semianimem 11. 15. 19. 21. 22. 24. Nil interest. Vox autem per avvino efferenda, ut semiustus, semiambustus, abiete et alia.

39. Hadriaci pro Adriaci, ut Hiberia, Hannibal, Hamilcar, Hasdru

45

Ante domum Veneris, quam Dorica sustinet Ancon,
Implevitque sinus: neque enim minor haeserat illis,
Quos operit glacies Maeotica, ruptaque tandem
Solibus effundit torpentis ad ostia Ponti
Desidia tardos et longo frigore pingues.
Destinat hoc monstrum cymbae linique magister
Pontifici summo. Quis enim proponere talem
Aut emere auderet, quum plena et litora multo
Delatore forent? Dispersi protenus algae
Inquisitores agerent cum remige nudo,
Non dubitaturi fugitivum dicere piscem
Depastumque diu vivaria Caesaris; inde
Elapsum veterem ad dominum debere reverti.
Si quid Palfurio, si credimus Armillato,
Quidquid conspicuum pulcrumque est aequore toto,
Res fisci est, ubicumque natat. Donabitur ergo,
Ne pereat. Iam letifero cedente pruinis
Auctumno, iam quartanam sperantibus aegris,

50

56

et dispersarum) Inquisitores, quales erant Palfurius et Armillatus, emend. Graevius. Praestitisset alti (maris) inquisitores, vel alto (in mari, per mare etiam dispersi) vel aulae Inquisitores, i. e. delatores Caesaris. Sed vulgata lectio aptissima.

53. Palphurio 56. 60. 65. 74. Parfurio 17.19-22. Parphutio 11.-vel creditur 44.

54. ex aequore 10. 14. 27. 45. 57. 74. in acquore 15. aequore toto est 12. ex aequore toto est 19. 20. 21. 2325. 46-50. 55. 58. 61. 63-69. 55. natet 26.

56. In omnibus, quas vidi, editt. post pereat comma et post aegris punctum reperitur, quo prorsus turbatur vera h. 1. sententia.

57. Auctumno scripsi pro Autumno, quoniam haec vox formata est ab