hunne verkoopen geen langeren crediettermijn dan van drie maanden toe te staan, aan welken door de omstandigheden gebiedend verordenden maatregel tot dusver trouw de hand wordt gehouden; doch het laat zich begrijpen, dat hij uit een oogpunt van direct geldelijk belang voor ons niet gunstig heeft kunnen werken. De te Semarang wegens disconteering van promessen voor verkochte invoergoederen gekweekte rente bleef dan ook ruim f 35 000 beneden het cijfer van het vorige boekjaar.

De meerdere omvang van de disconto-operatiën bij het agentschap te Soerabaja is minder een gevolg van een verbeterden stand van zaken in den importhandel daar ter plaatse, dan van de omstandigheid, dat andere credietinstellingen meermalen aanleiding vonden tot herdisconteering bij onze instelling van in hare portefeuilles gevloeid papier. De toestand van den tweede-handshandel moge te Soerabaja iets beter zijn te Semarang, ook ter eerstgenoemde plaats is hij nog verre van bevredigend, en hierin is, naar het schijnt, niet veel verandering te verwachten. Het niet meer te loochenen verloop van de tabakscultuur in den Oosthoek doet aanmerkelijk minder geld dan vroeger onder de bevolking komen, en hierdoor wordt het voor de détaillanten van invoergoederen al moeilijker en moeilijker om geld uit de binnenlanden los te krijgen.

Indien het kantoor te Padang den handel niet van dienst ware in verband met zijne inkoopen in de koffieveilingen van het Gouvernement, zou dat kantoor weinig reden van bestaan hebben kunnen, want, niettegenstaande wij daar ter plaatse de eenige opereerende credietinstelling zijn, bepaalden onze disconteeringen van promessen door koopers van invoerartikelen afgegeven zich tot een bedrag van f 167 156, tegen f 250 159 in het 52e en f 138 188 in het 51e boekjaar. Evenals vroeger was het disconteeren van wissels door Padangsche firma's, krachtens ten haren faveure geopende bankcredieten, op huizen alhier getrokken de hoofdbezigheid van ons agentschap; doch ook op dit gebied was de omzet aanmerkelijk minder dan voorleden jaar, en vandaar dat, met inbegrip van f 127 501 aan vendupapier en f 151 261 aan wissels op 's lands kas, het totaal der disconteeringen slechts bedroeg f1 690 171 tegen f 2 269 690 in het vorige boekjaar.

Te Makasser oefenden dezelfde omstandigheden, waarbij op blz. 19 van het vorig verslag werd stil gestaan, opnieuw, en ditmaal in toenemende mate, een zeer nadeeligen invloed op onze disconto-operatiën uit. Van de daar gevestigde tweede-handshandelaren staakten in den loop van het boekjaar elf hunne betalingen, met een gezamenlijk passief van f 603 600, waarvan hoogstens f 200 000 zal kunnen terecht komen, en de hierdoor aan Europeesche huizen berokkende verliezen waren zoo gevoelig, dat ook een paar hunner in moeilijkheden geraakten, zonder dat daaruit voor ons echter directe verliezen geboren werden. Indirect daarentegen werkte de loop van zaken zeer nadeelig op onze belangen terug, want de verdiensten van het agentschap Makasser daalden ten gevolge van verminderden omzet, van / 70 395.45 in het vorige boekjaar, thans tot f36 228.38.

De nieuw gesloten beleeningen laten zich naar den aard der onderpanden aldus splitsen:

Het hoofdbureau zag zijne beleeningsoperatiën belangrijk afnemen, en evenals in vroegere boekjaren zou de omzet op dit terrein weder hoogst onbeduidend geweest zijn, indien wij niet in de boeken hadden kunnen innemen de successievelijk met het Gouvernement tot een totaal bedrag van f 1 500 000 gesloten productenbeleeningen op den voet van artikel 9 van het octrooi.

Daarentegen namen de beleeningen bij het agentschap te Soerabaja een zeer welkome vlucht. Alleen in beleening tegen suiker werd aldaar voorgeschoten een bedrag van f 5 837 000 tegen f 3 190 000 in het vorige boekjaar, en de beleeningen op invoergoederen, hoofdzakelijk loopende over rijst te Soerabaja van Siam en China aangevoerd, stegen van f 287 000 tot f 747 350.

Niettegenstaande de te Padang in veiling gebrachte hoeveelheid Gouvernements-koffie 121 000 picols heeft bedragen (middenprijs f 53.075) tegen slechts 103 600 picols (middenprijs f 60.84) en 84 400 picols (middenprijs f 55.13) in de beide vorige jaren, werden bij het agentschap aldaar slechts beleend 54 100 picols, tegen 65 064 picols in het 52 en 55 225 in het 53 boekjaar. Zeer waarschijnlijk zouden onze beleeningen evenals vroeger met den grooteren verkoop van koffie meer gelijken tred hebben gehouden, indien nu laatstelijk in de te Padang gehouden koffieveilingen niet als krachtig mededinger ware opgetreden het aldaar gevestigde agentschap van een van Nederlands groote handelslichamen, dat over voldoende eigen fondsen beschik om onze crediethulp te kunnen ontberen. Op andere uitvoerproducten, en wel voornamelijk Korintji-koffie, werd ditmaal een bedrag van f 202 500 gefourneerd, tegen f 198 400 in het 52e en f 130.000 in het 51e boekjaar.

De vermindering in den beleeningsomzet te Makasser is nagenoeg uitsluitend een gevolg van de omstandigheid, dat tengevolge van den zeer beperkten koffieoogst van 1880 ditmaal slechts 33 740 picols koffie tegen 70 624 picols ten vorigen jare beleend werden. Met inbegrip van den oogst van Timor, moet de koffie-productie van Celebes pl. m. 80 000 picols hebben bedragen, waarvan ditmaal slechts 15 000 picols hun weg naar Singapore hebben gevonden. De oogst van 1881 belooft daarentegen zeer belangrijk te zullen zijn, zoodat wij ons voor het ingetreden boekjaar met een levendiger omzet te Makasser meenen te mogen vleien.

In het rentetarief kwam ditmaal geen enkele verandering.

De operatiën in munt en muntmateriaal leverden een winst van f 53 413.93 op tegen f 31 957.62 in 1879,80.

Het debiet van sovereigns is met ruim 15 000 afgenomen en bedroeg 65 3285 stuks; een omstandigheid waarop de hooge prijs, die in den aanvang van het boekjaar met het oog op den toen zeer beperkten vooorraad moest gesteld worden, niet zonder invloed is gebleven, doch die voor het overige haar verklaring vindt in de weinige vraag, die te Makasser voor goudgeld gold.

Minder bevredigend zijn de cijfers, die omtrent het debiet van dukaten kunnen worden medegedeeld, want dat debiet is in de laatste jaren gestadig achteruit gegaan, na aanvankelijk een vrij goede vlucht te hebben genomen sedert in den loop van het boekjaar 1872,73 de handel in dukaten weder hervat werd. De afzet bedroeg in:

De uit dit overzicht zoo duidelijk sprekende vermindering van ons dukaten-debiet is te meer opvallend, daar zij samen ging met eene niet onbelangrijke reductie in den verkoopprijs van deze muntsoort. Zooals vroeger meermalen werd aangeteekend, is de dukaat alleen gezocht als sieraad of als materiaal voor het vervaardigen van gouden voorwerpen, en de gevolgtrekking ligt dus voor de hand, dat de inlandsche bevolking minder dan vroeger op sieraden gesteld is, of, wat meer waarschijnlijk is te achten, dat haar de middelen ontbreken om zich in dit opzicht gelijke weelde als weleer te blijven veroorloven. Van het in ons bezit gekomen Nederlandsche goud werden 5675 tienguldenstukken weder van de hand gezet, en wel zoo goed als uitsluitend aan repatrieerenden met de stoomschepen van de Maatschappij Nederland. Nimmer wordt hier eenig goud in den omloop gezien, en niets is dan ook ongegronder dan de meening, dat de in de laatste jaren meermalen waargenomen terugvloeiing van zilveren standpenningen van Indië naar Nederland een gevolg zou zijn van het in omloop komen alhier van belangrijke hoeveelheden gouden standpenningen. Ons zijn geen andere invoeren van gouden tienguldenstukken bekend dan die voor rekening van de Javasche Bank hebben plaats gehad. In drie zendingen ontvingen wij in het geheel uit Nederland 92 659 stuks. Hiervan berusten nog bij ons in kas 88085 stuks, en van de ons ontnomen hoeveelheid zijn zeker meer dan negen tienden naar Nederland teruggevloeid.

De onkostenrekening wijst een totaal bedrag aan van f 324 016.77, tegen f 315 230.89 in het vorig boekjaar.

De netto-winst bedraagt f 600 000.

In het geheel zullen aandeelhouders ontvangen f 45 per geheel en f 22.50 per half aandeel of 9 percent van het nominaal bedrag der aandeelen.

Beantwoording van de vragen,

GESTELD DOOR

DEN HEER KLINKERT,

in het Maartnommer van de Indische Gids 1881.

Onder beleefde dankbetuiging voor de vriendelijke inschikkelijkheid, waarvan de beer Klinkert aan het einde van zijn stukje, voorkomende in het Meinommer der Indische Gids van dit jaar, blijken geeft, wil ik gaarne trachten de door hem op blz. 993 gestelde vragen zooveel mogelijk te beantwoorden.

Vooraf echter zij mij vergund een paar opmerkingen te maken. Wat de heer K. schreef naar aanleiding van de Geschiedenis der Prinses van Balkis was niet juist een aankondiging van genoemd werk te noemen, daar het grootste gedeelte er van een critiek was over het Minangkabausch 1). Ieder, die bedoeld stukje heeft gelezen, zal zulks met mij eens zijn.

Dat de lezers, hetgeen ik in het Maartnommer schreef te danken hadden aan de gedachte, dat ik wel de door S gedane vragen kan beantwoorden, zij mij geoorloofd te ontkennen. Mijn schrijven was een gevolg van het minder gunstige oordeel door den heer K. omtrent het Minangkabausch dialect uitgebracht, waartegen ik als beoefenaar van die taal vermeende te mogen opponeeren.

De aanteekeningen, die ik er bij voegde, hoorden er, dacht ik, bij; zij werden gegeven naar aanleiding van de opmerkingen door den heer K. gemaakt.

1) Wat de opmerking van den heer K. omtrent het woord Minangkabau betreft, ik schrijf het zoo omdat het gewoonlijk zoo wordt uitgesproken. Men zie er slechts een uitzondering in op den regel dat de open e in i verandert; hetzelfde heeft men bij binantoe voor menantoe en bij het praefix pi voor pe.

Waarom de heer K. »wee" uitroept over hen, die het Minangkabausch niet fraai, belangrijk, rijk, kernachtig, krachtig, verbreid, enz. noemen, begrijp ik niet. Ik betwijfel het of wel een van ons >> Minangkabauers" aanleiding gegeven heeft tot zulk een vreemd denkbeeld.

Het oordeel dat de heer K. omtrent het Minangkabausch heeft, berust eeniglijk en alleen op den indruk dien het op hem zelf maakt, terwijl ZEd. tevens zegt met dit dialect onbekend te wezen.

Ware het niet wenschelijker een oordeel, dat alleen op dien grond berust, zoolang op te schorten tot den tijd dat wellicht de indruk door wat meerdere bekendheid gewijzigd worde?

Door te schrijven zooals de heer K. steeds over de taal van dit land deed, zou de lezer wel eens op de gedachte kunnen komen dat ZEd. zich volstrekt niet stoort aan de opinie van anderen, en vermeent het recht van oordeelen geheel alleen te hebben.

De beoefenaren toch hebben, volgens hetgeen zij gedurende jaren zoowel van de spreektaal als uit geschriften mochten opdoen, een heel ander denkbeeld van dat dialect gekregen, en dat is toch, meen ik, ook van eenige waarde; in plaats nu van die personen voor te stellen als wee" uitroepende over hen, die het niet met hen, »specialiteiten", eens zijn, zou een kalmer wisseling van gedachte op heel wat aangenamer wijze tot een goed doel leiden.

Daar de heer K. wil vasthouden aan zijn idee dat het Minangkabausch op één lijn gesteld moet worden met het Katwijksch, Leidsch, Rotterdamsch, enz., komt het mij geoorloofd voor ZEd. nogmaals te wijzen op de vragen tengevolge dier bewering door mij in het Maartnommer gedaan ').

Evenzoo blijf ik vooralsnog om velerlei redenen, waaronder ook die dat de uitspraak aan vaste regels is onderworpen en deze ook dikwijls in het dagelijksch schrift gebezigd worden, aan het denkbeeld hechten dat het Min. geen verbastering van het Maleisch kan genoemd worden.

Mocht een slechte uitspraak, algemeen in een streek verbreid wordende, consequent door een volk worden toegepast, ik zie daarin nog geen grond dat het Betuwsch dialect, bij ons te lande, naast de onbeschaafde uitspraak van Rotterdam, Katwijk of Scheveningen genoemd kan worden.

>Thans hebben wij m. i. minder te doen met een verbastering van

1) Een ruim jaar geleden wilde de heer K. het Min. op één lijn stellen met het Maleisch van Ambon en Java, en noemde het toen ook reeds een verbastering; en ofschoon de heer Gerth van Wijk hem in aflevering 2, deel 26 van het Tijdschrift van Taal-, Land- en Volkenkunde aantoonde dat dit niet zoo was, komt hij er toch telkens nog op terug.