Onderzoekingstochten in Nederlandsch-Indië. Uit de gedrukte Notulen van de Algemeene en Bestuurs-vergaderingen van het Bat. Genootschap van Kunsten en Wetenschappen (Deel XVIII, 1880, no. 3, blz. 124) bleek dat door de Indische Regeering in handen van de Directie dier instelling om consideratiën en advies is gesteld eene missive van den Minister van Koloniën, gedateerd 's Gravenhage, 23 Juli 1880, Lr. A, n°. 37/1798, waarin op de wenschelijkheid gewezen wordt, dat weinig of niet bereisde deelen van den Archipel zooveel mogelijk door Nederlanders bezocht worden, en op die wijze de kennis dier streken toeneme. Het dezer dagen hier ontvangen n°. 1 van het XIX deel (1881) der Notulen bevat het verblijdende bericht dat de Directie van het Bat. Genootschap besloten heeft der Regeering mede te deelen, dat naar de overtuiging der Directie geldelijke ondersteunning in de eerste plaats noodzakelijk zal wezen om de zucht tot het doen van reizen door den Archipel bij Nederlanders op te wekken en aan te moedigen, en derhalve voor te stellen jaarlijks een som van minstens f 50.000 op de begrooting uit te trekken om daarmede onderzoekingstochten in N.-I. te subsidieeren, liefst georganiseerd door samenwerking van N.-Indische en Nederlandsche genootschappen.

Het is te hopen dat aan dit denkbeeld uitvoering worde gegeven, en de Indische begrooting voor 1882 de bewijzen drage, dat men het hier te lande ernstig meent met het opwekken, aanmoedigen of subsidieeren van onderzoekingen in N. Indië.

Atjeh. Gelijk men zich herinneren zal, werd onlangs door den Minister van Koloniën aan de Tweede Kamer medegedeeld dat Zijne Exc. belangrijke bescheiden had ontvangen, behoorende bij de voorstellen van het lid van den Raad van Nederlandsch-Indië, den Heer Mr. Th. der Kinderen, betreffende de regeling van het rechtswezen en het inlandsch bestuur van Atjeh. De Minister gaf toen mede zijn voornemen te kennen een gedeelte dier stukken in 't een of ander tijdschrift openbaar te maken. De jongst verschenen aflevering van het Tijdschrift van het Aardrijkskundig Genootschap (Juli 1881) bewijst dat die instelling de eer der publiceering van bedoelde stukken mocht genieten.

Was de Heer Der Kinderen bij zijn verblijf in Groot-Atjeh vergezeld door den Heer Mr. L. W. C. van den Berg, van dezen kan de belangstellende lezer eene belangrijke nota raadplegen, bevattende eenige aanteekeningen van ethnologischen en linguistischen aard. Hij vindt haar opgenomen in de jongst verschenen eerste aflevering van bet XIX deel der »Notulen van de Algemeene en Bestuursvergaderingen van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.'

Lawang. Wie omtrent dit herstellingsoord en zijne bekoorlijke omstreken eene keurige beschrijving wil lezen, raadplege de laatst hier ontvangen Soerabaia-Couranten, waarin eene reeks van feuilletons daaraan gewijd is. De schrijver er van is de thans uit Indië vertrokken predikant P. Heering, ook ten onzent bekend door zijne Indische schetsen, in »de Gids" opgenomen.

Journalistiek. Op dit gebied valt de verschijning te vermelden van eene nieuwe Maleische courant, »Pembrita Bahroe"; zij ziet bij Thieme&Co., te Soerabaja, het licht.

Door den heer Mr. P. Brooshooft, te Soerabaia, wordt eene circulaire verspreid, waarin bij voldoende deelneming de uitgave wordt aangekondigd van een technisch weekblad, de Indische Industrieel." Zij moet, gelijk in de circulaire wordt gezegd, voldoen aan eene algemeene behoefte" en uitsluitend gewijd zijn aan de belangen der industrie, in den ruimsten zin des woords. De redactie zal worden toevertrouwd aan zeer bekwame technische mannen en zal zich verzekeren van de medewerking van specialiteiten op het gebied van werktuigkunde, bouwkunde, water- en scheepsbouwkunde, aanleg en onderhoud van spoor- en tramwegen, op het gebied der suiker-, koffieen indigo-industrie, op dat der chemische technologie, enz. enz. De kolommen der Indische Industrieel zullen openstaan voor elk industrieel belang, of hetgeen hiermede in verband staat, terwijl wekelijks een overzicht wordt gegeven van hetgeen op technisch gebied is voorgevallen. De abonnementsprijs bedraagt f2.- 's maands.

Javaansche Almanak voor 1882. Naar ons gemeld wordt, zal dit jaarorgaan door de firma G. C. T. van Dorp te Samarang ditmaal worden uitgegeven, geïllustreerd met het portret van den Gouverneur-Generaal 's Jacob, gelithografeerd en gedrukt in kleuren. Het mengelwerk zal onder meer een verhaal bevatten uit de Duizend en één Nacht", nl. de geschiedenis van den prins van het eiland Noedan en prinses Badour van China, welke geschiedenis mede van gekleurde platen zal voorzien zijn.

NIEUWE UITGAVEN.

IN NEDERLAND EN NEDERLANDSCH-INDIE.

Anthing (Mr F. L.), Mededeelingen omtrent de Evangelisatie in het Westelijk gedeelte van Java. Amsterdam, Höveker & Zoon. 1881. 8°.

Gedenkpenning, den Luitenant-Generaal K. van der Heijden, Gouverneur en Militair bevelhebber van Atjeh, aangeboden. Utrecht, J. W. Leeflang. 1881. f4—. Gorkom (K. W. van), De Oost-Indische cultures in betrekking tot handel en nijverheid. Amsterdam, J. H. de Bussy. 1881. 8o. 2 dln. (2, 4, 508 en 657 en 1 tabel en 1 plaat). ƒ 12.-.

Grondhout (A. A.), Beknopt overzicht der oogheelkunde. Macassar, W. Eekhout. 1881. 8°. (94 en 10 ongep. blz.)

Ilmoe alam terkarang pada bahasa Wolanda oleh Dr. J. A. C. Oudemans, dan dikarangkan pada bahasa Melajoe oleh A. F. von de Wall. Betawi, pada pertjitakan Goewernemen. 1880. 8°. (VIII, 152 blz.)

Kemp (P. H. van der), De administratie der geldmiddelen in NederlandschIndië. Amsterdam, J. H. de Bussy. Samarang, C. L. Baier. 1881. 8o. Dl. I en II in 1 band. (XIV en 314 blz.) ƒ 5.—.

Kern (Dr. H.), De voornaamste godsdiensten. Geschiedenis van het Buddhisme Afl. 5. Haarlem, H. D. Tjeenk Willink. 1881. 8o. ƒ 0.45.

Soerat krookjes anak olo idjä haroe taoe mambasa isoet. Injalinan bara basa balanda akan basan o lo Ngadjoe awi C. van Hoefen. Uitgegeven door het Gouvernement van Ned. Indië. Ilambagan hong Bandjermasin, Rijnsch Zendinggenootschap. 1880. 8°. (30 blz.)

Staatsblad van Nederlandsch Indie voor het jaar 1880. Zalt-Bommel, Joh. Noman & Zoon. 1881. Imp. roy. 8°. (XII, 115 en 9 blz.) f 3.—.

Verslag (Algemeen vijfjarig) van het Inlandsch onderwijs in NederlandschIndië, loopende over de jaren 1873-1877. Batavia, Landsdrukkerij. 1880. 4o.

Wall (A. F. von de), Maleisch Leesboek voor Inlanders. Tweede stuk. Hikajat Masjhoedoe' hakkoe düchtisarken. Verkorte geschiedenis van Masjhoedoe'lhak koe. Naar een paar Maleische handschriften bewerkt en uitgegeven. Batavia, G. Kolff & Co. 1880. 8°. (85 blz.)

Zeeman (Mr. A. J.), Varia op rechtswetenschappelijk gebied, behandeld van het standpunt der Hegeliaansche Wijsbegeerte. Eerste aflevering. 1881. Batavia, H. M. van Dorp & Co. 1881. 8o, (XXIV, 156 blz)

IN HET BUITENLAND.

Arbuthnot (Alexander J.), Major-General sir Thomas Munro Bart., K. C. B. Governor of Madras. Selections from his minutes and other official Writings. Edited with an introductory memoir and notes. London, C. Kegan Paul & Co. 1881. 8°. 2 vols. ƒ 18.-.

Benares Sanskrit Series. A collection of Sanskrit Works edited by the Pandits of the Benares Sanskrit College, under the superintendence of R. T. H Griffith, and G. Thibaut. No. 1. Siddhantattva-Vireka, a Treatise of Astronomy. By Bhatta Kamala ' kara, edited by Pandit Sandhákara Dúte. London, Trübner & Co. 1881. 8°. Fasc. I (pp. 96) 3 s.

Davies (John), Hindu philosophy. The Sankhya karika of Iswara Krishna. An exposition of the system of kapila. With an Appendix on the Nyaya and Vaiseshika systems. London, Trübner & Co. 1881. 8. (pp. VIII, 152.) 6 s.

Desinâ mamâlâ (The) of Hemachandra, edited, with Critical Notes, a Glossary, and a Historical Introduction, by Professor R. Pischel and Dr. G. Bühler. Part. I. Text and critical Notes by Professor Pischel. London, Trübner & Co. 1881. 8°. (pp XII, 300) 10 s.

Forbes (Capt. C J. F. S.), Comparative Grammar of the languages of further India. A Fragment. And other Essays. London, W. H. Allen & Co. 1881. 8°. ƒ3.90. Fraser (T. G.), Records of Sport and Military Life in Western India. With an Introduction by Colonel G. B. Malleson. London, W. H. Allen & Co. 1881. 8°. (pp. 314) 7 s. 6 d.

Gill (Rev. William Wyatt), Historical Sketches of savage Life in Polynesia, with Illustrative Clan songs. London, Whittingham. 1881. 8°. (pp. 222) 7 s. 6 d. Hodson (B. H.), Catalogue of Sanskrit manuscripts (Buddhist). Collected in Nepal. Compiled from Lists in Calcutta, France, and England, by W. W. Hunter. London, Trübner & Co. 1881. 8°. (pp. 28) 2 s.

Jardin (Edélestan), Bibliothèque scientifique. Le coton, son histoire, son habitation, son emploi et son importance chez les différents peuples avec l'énumération de ses succédanés. Paris, V. Palmé. Bruxelles, J. Albanel. 1881. 8o. (IV, 460 blz.) ƒ 1.65.

Laveleye (E. de), La question monétaire en 1881. Quatre fascicules. Paris, G. Baillière & Cie. 1881. 8o. fr. 5.

Lillie (Arthur), Buddha and Early Buddhism. With Numerous Illustrations drawn on the Wood by the Author. London, Trübner & Co. 1881. 8°. ƒ 5.30.

Long (Rev. J.), Eastern proverbs and emblems. Illustrating Old Truths. London, Trübner & Co. 1881. 8°. (pp. XVI, 250) 6 s.

Martin (W. A. P.), The Chinese: their Education, Philosophy, and Letters. London, Trübner & Co. 1881. 8°. (pp. 316) 7 s 6 d.

Oppert (Gustav), Lists of Sanskrit manuscripts in private libraries of Southern India, compiled, arranged, and indexed. Vol. I. London, Trubner & C°. 1881. 8° (pp. VIII, 620). 1 £ 1 s.

Quincey (Thomas de), Confessions of on English Opium Eater. New edition. London, Whittaker. 1881. 32°. (pp. 116). 1s.

Ramayana (The). (Sanskrit text) with Notes for the use of shools. By Peter Peterson. Book the First. Londen, Trübner & Co. 1881. 8o. (pp. 177, Sanskrit text, and 48, Notes.) 4 s.

Schwarz (Dr. Bernhard), Algerien (Küste, Atlas und Wüste) nach 50 Jahren Französischer Herrschaft. Reiseschilderung nebst einer systematischen geographie des Landes. Mit Illustrationen und einer Karte. Leipzig, Paul Frohberg. 1881. 8°. (IV, 398 s.) ƒ 6.-.

Vocabulary (School) of the English and Malay Languages. Revised edition. London, Trübner & C. 1881. 8°. (pp. VIII, 88.) 5 s

Wetenschap en Industrie.

DE TRANSFORMATIE VAN SUIKER IN ANILINEKLEURSTOF. (EEN KLEINE BIJDRAGE TOT DE KENNIS DER MODERNE ALCHEMIE.)

DOOR

DR. P. F. VAN HAMEL ROOS.

De industrie der laatste jaren kan op zoo menig glorierijk feit wijzen, dat men zich ter nauwernood meer verbaast, wanneer de telegraaf ons, hetzij uit de werkplaatsen van een Edison, of uit het studeer vertrek van een Duitsch professor de een of andere uitvinding komt mededeelen. Toch zijn er nog toepassingen, door vernuftige hoofden uitgedacht, welke een gewoon menschenkind doen duizelen..... al is het alleen maar wegens de inderdaad fabelachtige winsten welke zij opleveren. In hoeverre echter deze winst »geoorloofd" mag heeten, laat ik aan de beslissing van den lezer over, wanneer hij kennis zal genomen hebben van het volgende.

Gelijk bekend is, maakt men de zeer geschatte, doch ook zeer dure, aniline kleurstoffen uit teer, door deze stof een reeks van ten deele zeer omslachtige bewerkingen te doen ondergaan. 't Was een ware triomf voor de wetenschap, toen zij op duidelijke wijze aan de industrie kon toonen, hoe men langs theoretischen weg, kleurstoffen als het ware voorspellen kon, — voorspellingen, welke in het laboratorium door proeven meestal bevestigd werden, en welke later in het groot in fabrieken uitgevoerd behoorlijke winsten afwierpen.

Onlangs werden eenige monsters van dergelijke aniline-kleurstoffen mij ter onderzoek aangeboden. Bij de scheikundige analyse bleek, dat één monster geheel uit suiker bestond, overtrokken met een dun laagje roode anilinekleurstof (fuchsine)! Op de etiquette van de fleschjes stond gedrukt: Extra-Roseine. Houghton & Co. Sourabaya & Batavia".

Het is dus niet meer noolig door ingespannen studie, er langs moeielijke en kostbare omwegen de anilinekleurstoffen te verkrijgen, neen! men behoeft slechts suikerkristalletjes te doopen in.... den Deel II, 1881.

33